تحلیل زمانی - مکانی رخدادهای مخاطره آتش‌سوزی‌های طبیعی در استان لرستان با استفاده از محصولات سنجندة مادیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

چکیده

مخاطره آتش‌سوزی‌های عرصه‌های طبیعی در دوره گرم سال، یکی از مهم‌ترین مخاطرات اقلیمی استان لرستان است. هدف اساسی نوشتار پیش رو تحلیل روند سری زمانی رخدادهای آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی و آشکارسازی الگوی زمانی - مکانی کانون‌های آتش‌سوزی در ارتباط با نوع پوشش اراضی است. در این راستا از داده‌های محصول آتش سنجندة مادیس و نیز محصول پوشش اراضی و پوشش گیاهی سنجنده مادیس طی دورة آماری 2000 تا 2020 استفاده شد. از تحلیل ماتریس اطّلاعات متقاطع و ماتریس همبستگی فضایی، برای آشکارسازی ارتباط بین رخدادهای آتش‌سوزی و پوشش اراضی استفاده شد. نتایج نشان داد که بیش از 70% کلّ فراوانی رخدادهای آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی (آتش‌سوزی‌های با کد 2) استان لرستان، مربوط به ماه ژوئن و سپس جولای است. نتایج حاصل از تحلیل ماتریس اطّلاعات متقاطع بیانگر آن بود که سه کاربری مراتع با تاج ­پوشش متوسّط، اراضی جنگلی کم­ تراکم و زمین­های کشاورزی دیم، 75% از تعداد رخدادهای آتش‌سوزی را به خود اختصاص داده‌اند. بیش از 70% از فراوانی سالانة رخدادهای آتش‌سوزی در دو طبقة پوشش اراضی مراتع و اراضی جنگلی، در دو ماه ژوئن و جولای (خرداد و تیر) بوده است که با تراکم پوشش گیاهی دو ماه قبل در این طبقات (آپریل و می) همبستگی معنی‌داری داشته است؛ در حالی‌ که فراوانی رخدادهای آتش‌سوزی زمین­های کشاورزی دیم، به­طور کلّی در ماه‌های آگوست و سپتامبر متمرکز بوده است و همبستگی معنی‌داری با پوشش گیاهی هیچ ماهی نشان نداده است. به‌طور کاربردی می‌توان گفت که با توجّه به اینکه وجود تراکم پوشش گیاهی در دو ماه آپریل و می در مراتع و اشکوب جنگلی استان، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای محرّک آتش سوزی های طبیعی در دو ماه بعد، یعنی ژوئن و جولای است؛ بنابراین با تمرکز مدیریت طی یک دورة زمانی 62 روزه؛ یعنی 25 اردیبهشت تا 25 تیر در عرصة دو پوشش اراضی مراتع و اشکوب جنگلی، می‌توان 55% از رخدادهای آتش‌سوزی را کنترل کرد.

کلیدواژه‌ها


آقازاده، فیروز (1399). شناسایی بلادرنگ آتش‌سوزی جنگل و مراتع با استفاده از داده‌های NOAA/AVHRR منطقة مورد مطالعه: پناهگاه حیات‌وحش. نشریة تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 7 (1)، 1-14.
اسکندری، سعیده (1394) رابطة بین تغییر اقلیم و آتش‎سوزی در جنگل‎های استان گلستان. دوفصلنامة علمی - پژوهشی تحقیقات حمایت وحفاظت جنگل‌ها ومراتع ایران، 13 (1)، 1-10.
جانباز قبادی، غلامرضا (1398). بررسی مناطق خطر آتش‌سوزی جنگل در استان گلستان، براساس شاخص خطر آتش‌سوزی با بهره‌گیری از تکنیک GIS. نشریة تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 6 (3)، 89-102.
زرعکار، آزاده؛ کاظمی زمانی، بهاره؛ قربانی، ساره؛ عاشق معال، مریم؛ جعفری، حمیدرضا (1392). تهیة نقشة پراکندگی فضایی خطر آتش‌سوزی جنگل با استفاده از روش تصمیم­گیری چندمعیاره و سامانة اطّلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: سه حوزة جنگلی در استان گیلان). فصلنامة تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21 (2)، 218-230.
گراوند، سودابه؛ یارعلی، نبی­الله؛ صادقی کاجی، حمدالله (1392). الگوی مکانی و نقشة خطر وقوع آتش‌سوزی در اراضی طبیعی استان لرستان. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21 (2)، 231-242.
مولودی، گلاله؛ خورانی، اسداله؛ مرادی، عباس (1395). اثر تغییر اقلیم بر امواج گرمایی سواحل شمالی خلیج فارس. مجلّة تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 3 (1)، 1-14.