مدل‌سازی عوامل مؤثّر بر توزیع مکانی و شدّت جزایر گرمایی شهر قم با استفاده از تبدیل تسلدکپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی نقشه‌برداری، دانشکدة مهندسی عمران و حمل و نقل، دانشگاه اصفهان، ستاد شهر هوشمند شهرداری قم، ایران

2 گروه مهندسی نقشه‌برداری، دانشکدة مهندسی عمران و حمل و نقل، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 مشاور شهردار و رئیس ستاد شهر هوشمند شهرداری قم، قم، ایران

چکیده

جزایر حرارتی شهری در اقلیم‌های گرم و خشک تأثیرات نامطلوبی بر محیط­زیست و سلامت انسان دارند. در نوشتار پیش رو، روشی برای بررسی عوامل تأثیرگذار بر جزایر حرارتی اقلیم فلات مرکزی ایران پیشنهاد شده است. در روش پیشنهادی، در گام اول پس از اعمال تصحیحات هندسی، رادیومتریک، اتمسفری و آماده‌سازی تصاویر ماهواره لندست8شامل سنجنده­های OLI-TIRS، شاخص­های تبدیل تسلدکپ ایجاد شد. در گام دوم با استفاده از الگوریتم پنجره­مجزا دمای سطح زمین استخراج ‌شد. در گام سوم به‌منظور ارزیابی زیست­محیطی جزایر حرارتی، شاخص واریانس پهنة حرارتی شهری در شش سطح طبقه‌بندی شد. درنهایت با استفاده از ضریب همبستگی بین شاخص‌های واریانس پهنة حرارتی شهری و تبدیل تسلدکپ ارتباط جزایر حرارتی با مناطق بایر، شهری، پوشش گیاهی و رطوبت ارزیابی شد. به‌منظور ارزیابی روش پیشنهادی شهر قم مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان می­دهد جزایر حرارتی ارتباط معکوس با میزان پوشش گیاهی (613/0-)، آب و رطوبت (535/0-) و با میزان خاک و مناطق مسکونی (709/0) ارتباط مستقیم دارند. با بررسی شاخص واریانس پهنة حرارتی شهری، مشخّص شد که میزان این شاخص در هستة شهر مورد مطالعه نسبت به حاشیة شهر کمتر است؛ ازجمله دلایل آن می­توان به گستردگی شهر، عایق‌بندی سقف منازل مسکونی، افزایش تراکم پوشش گیاهی نسبت به حومة شهر، عبور رودخانه از هستة مرکزی شهر و وجود مناطق بایر، جاده‌های کمربندی، کارخانجاتو شهرک­های صنعتی در حومة شهر اشاره کرد. نتایج نشان می‌دهد، روش پیشنهادی روشی کارآمد برای تحلیل عوامل تأثیرگذار بر پدیدة جزایر حرارتی است.

کلیدواژه‌ها


رنجبر، محسن (1396). آمارنامه شهر قم 1396. قم: ملینا.
ساسان­پور، فرزانه؛ ضیائیان، پرویز؛ بهادری، مریم (1392). بررسی رابطة کاربری و پوشش اراضی و جزایر حرارتی شهر تهران. جغرافیا، 11 (39)، 256-270.
شجاعی، مرضیه؛ شایسته، کامران؛ عطاییان، بهناز (1398). تأثیر الگوهای سیمای سرزمین بر تغییرات دمای شهری در همدان. جغرافیا و پایداری محیط، 9 (3)، 99-114.
شیخی، ولی­اله؛ ملکوتی، حسین؛ قادر، سرمد (1399). شبیه‌سازی عددی اثرات ثانویة اقدامات طرّاحی­شدة کنترلی جزیرة حرارتی شهری در تابستان بر کیفیت هوا در کلان‌شهر تهران. جغرافیا و پایداری محیط، 10 (1)، 69-92.
کریمی زارچی، آرش؛ شاه‌حسینی، رضا (1398). اندازه‌گیری شدّت جزایر حرارتی شهری با استفاده از شاخص‌های پوشش گیاهی و شهری؛ مطالعة موردی: شهرهای رشت و لنگرود. اطّلاعات جغرافیایی سپهر، 28 (110)، 91-106.