بازیابی کیفیت هویت فضایی با استفاده از سینما

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، ‌دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مهم­‌ترین معیارهای ارزیابی فضای شهری، کیفیت آن است. وجود معیارهای کیفیت فضا برای ادراک و دریافت آن، حضور­ شهروندان و انتقال مفاهیمی همچون هویت، سرزندگی، پویایی و خاطره­انگیزی مطرح بوده است. بازنمایی کیفیت فضا در رسانه­های جمعی مانند سینما، به ارتقاء کیفیت رابطة انسان­، فضا و تداوم ویژگی‌هایی که ممکن است درطی زمان تغییر کنند، کمک می‌کند؛ از این رو با توجّه به مسئلة پژوهش، سینما می­تواند مکمّل دانش شهری باشد و به‌عنوان اسنادی معتبر در درک مخاطب از فضا و مسائل شهری یاری رساند؛ همچنین سینما می­تواند به تأیید یا نفی ویژگی­های فضا بپردازد­ و بدین‌صورت تأثیر قدرتمندی بر بیننده و احساس­های مرتبط با فضا بگذارد. هدف از نوشتار پیش رو بررسی چگونگی بازنمایی فضای شهری و ارائة کیفیت­ محیطی در یکی از بهترین ­فیلم­های کمدی - رمانتیک تاریخ، به نویسندگی و کارگردانی وودی آلن­، ­به­نام «نیمه‌شب در پاریس» است. روش پژوهش ازنوع کیفی و مستقل از مستندات عددی و متّکی به کار تجربی (فیلم) بوده است و جمع­آوری داده­ها کتابخانه­ای - اسنادی و مشاهدة فیلم بوده است. در پژوهش حاضر ابتدا با استفاده از متون شهرسازی، چهار دسته کیفیت محیطی در جدولی جمع­بندی و معیارهای به‌دست‌آمده از آن در تطبیق با نشانه­شناسی فیلم و رمزگان­های مربوطه قرار گرفت. ­تحلیل فیلم برمبنای تحلیل محتوای سکانس­های حاوی فضای شهری و تنها تحلیل تصویر انجام شد. نتایج بیانگر آن است که برای دستیابی و شناخت دقیق فضای شهری می­توان ازراه سینما به‌مثابة ابزاری بصری، به اطّلاعاتی از فضا دست یافت، ­به تعریف و بازتعریف واقعیّت­های زمانی، مکانی و ویژگی­های فرهنگی و اجتماعی دست زد و با بهبود و تحکیم مفاهیمی همچون هویت، حسّ مکان و خاطرة شهر، به ارتقاء ارزش فضای شهری کمک کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آفاق، مهدی (1381). انسان، محیط شهری و سینما: حس و ادراک شهرسازانه سینماگر. فصلنامة مدیریت شهری، 81 (9)، 76-87.
اولسون، جین؛ سون، ویندال (1397).­ کاربرد نظریه­های ارتباطات­. ­مترجم:­­ علی دهقان. ­تهران: علمی و فرهنگی.
بحرینی، حسین (1392). فرایند طراحی شهری. تهران: ­دانشگاه تهران.
بل، سایمون ­(1394). عناصر طراحی بصری در منظر. مترجم: محمدرضا مثنوی. تهران:­ دانشگاه تهران.
پاکزاد، جهانشاه­ (1393). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری.­ تهران: شهیدی.
پالاسما، یوهانی ­(1388). تجربة فضایی در معماری و سینما. مترجم:­ کتایون یوسفی. ­تهران:­ حرفة هنرمند.
پناهی، ­سیامک ­(1397). معماری و سینمای معناگرا. ­تهران­: عصر کنکاش.
پنز، فرانسوا؛ تامس، مورین (1388). سینما و معماری. مترجم: شهرام جعفری نژاد. تهران: سروش
توسلی، محمود؛ بنیادی، ناصر ­(1386). طراحی فضای شهری: فضاهای­ شهر و جایگاه آن‌ها در زندگی و سیمای شهر­. تهران: شهیدی
تیبالدز، فرانسیس (1389). بهبود محیط شهری در شهرهای بزرگ و کوچک. مترجم: حسن علی لقایی و فیروزه جدلی. تهران: دانشگاه تهران.
چندلر، دانیل ­(1387). مبانی نشانه‌شناسی. مترجم: مهدی پارسا. تهران: سوره.
حبیبی، محسن؛ فرهمندیان، حمیده؛ پورمحمدرضا، نوید؛ شکوهی بیدهندی، صالح ­(1394). خاطرة شهر. ­تهران: ناهید.
خالق­پناه،­ کمال (1388). نشانه‌شناسی و تحلیل فیلم: بررسی نشانه­شناختی فیلم «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند». مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 4­­(12)،­ 163-182.
دایمندبرگ، ادوارد ­(1391). شهر و سینما. مترجم: نوید پورمحمدرضا. فیلم‌خانه، 91(1): 148-159.
روانشادنیا، سمیه (1397). شهر تهران در آثار سینمایی دهة 40 ازمنظر جامعه‌شناسی سینما با تأکید بر فیلم خشت و آینه. هویت شهر، 13­­(3)­، 79-90.
سورین، ورنر­جوزف؛ تانکارد، جیمز دبیلو ­(1389). نظریه‌های ارتباطات. مترجم: علیرضا دهقان. تهران: دانشگاه تهران.
شیل، مارک؛ فیتز؛ موریس (1391­). سینما و شهر: فیلم و جوامع شهری در بستر جهانی. مترجم: میترا علوی­طلب و محمود اربابی. تهران: روزنه.
کازبیه، آلن ­(1382). پدیدارشناسی و سینما. مترجم: علاءالدین طباطبایی،. تهران: هرمس.
کرمونا، متئو؛ ­هیت، تیم؛ ­تنراک؛ تیسدل، استیون؛ (1391).­ مکان­های عمومی، فضاهای شهری. مترجم: فریبا قرائی؛ مهشید شکوهی؛­ زهرا اهری و ­اسماعیل صالحی. ­تهران: ­دانشگاه هنر.
گلکار، کوروش ­(1393)­. آفرینش مکان پایدار: ­تأمّلاتی درباب نظریة طراحی شهری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
لقمانی، حدیث؛ اعتصام، ایرج؛ ذبیحی، ­حسین ­(1397 الف). تحلیل ساختار عناصر شهری در دنیای تو ساعت چند است؟ ­با مروری بر ارتباط شهر و سینما. هفت حصار، 7­­(27)، 29-42.
لقمانی، حدیث؛­ اعتصام، ­ایرج؛ ذبیحی، حسین (1397 ب). ­سنجش مؤلّفه‌های کیفی فضای شهری در فیلم در دنیای تو ساعت چند است؟. جغرافیا و مطالعات محیطی، 8­ ­(30)، 77-90.
مدنی­پور،­ علی (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر. مترجم:­ فرشاد نوریان. ­تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مدنی­پور، علی ­(1392). طراحی فضای شهری. مترجم:­ فرهاد مرتضایی. تهران:­ سازمان فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
مسعودی، انوشیروان (1385). شهر در زیبایی‌شناسی سینما. جستارهای شهرسازی، (17 و 18)­، 77-81.
مک­کوایل، دنیس (1391). ­درآمدی بر نظریة ارتباطات جمعی. ­­­مترجم: پرویز اجلالی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
مهدی­زاده، سید محمد (1392). نظریه­های رسانه (اندیشه­های رایج و دیدگاه­های انتقادی). ­تهران: همشهری.
نسر، جک ­(1393). تصویر ذهنی ارزیابانه از شهر. مترجم: ­مسعود اسدی محل­چالی.­ تهران: ­آرمانشهر.
نوربرگ - شولتز، کریستیان (1393). ­گزینه‌ای از معماری: معنا و مکان. مترجم: ویدا نوروزبرازجانی. تهران: پرهام نقش.
References
Bahrainy, H. (2013). Urban Design Process. Tehran: University of Tehran Press (In Persian).
Bell, S. (2015). Elements of visual design in the landscape. Tehran: University of Tehran press (In Persian).
Carmona, M. (2004). Living places: caring for quality, the Bartlett school of Planning. London: UCL office of the deputy prime minister.
Carmona, M. (2010). Contemporary public space: Critique and classification, part one: Critique. Journal of urban design15(1), 123-148.
Carmona, M. (2012). Public Places, Urban Space: The dimensions of urban design. Tehran: Tehran University of Arts (In Persian).
Casebier, A. (2010). Film and Phenomenology: toward a realist theory of cinematic. Tehran: Hermes (In Persian).
Chandler, D. (2008). Semiotics: The Basic. Tehran: Surah (In Persian).
Colquhoun, A. (1985). On Modern and Post-Modern, In Architecture Critism Ideology. New Jersey: Joan Ockmanm Princeton Architectural Press.
De Lange, M., & De Waal, M. (2013). Owning the city: New media and citizen engagement in urban design. First Monday.
Diamondberg, E. (2012). City and Cinema. Film Khaneh, 1, 148-159 (In Persian).
Golkar, K. (2014). Creating Sustainable Place: Reflections on Urban Design Theory. Tehran: Shahid Beheshti University (In Persian).
Habibi, M., Farahmandian, H., Pour Mohammadreza, N., Shokouhi, S. (2015). Khatereh Shahr.Tehran: Nahid (In Persian).
Jacobs, A., & Appleyard, D. (1987). Toward an urban design manifesto. Journal of the American Planning Association, 53(1), 112-120.
Khan, M. F., & Aftab, S. (2015). Quality of Urban Environment: A Critical Review of Approaches and Methodologies. Current Urban Studies, 3 (04), 368.
Lee, K. H., Wong, M. S., & Kim, Y. J. (2011). Investigation of Urban Environmental Ouality Using an Integration of Satellite, Ground based measurement data. Korean Journal of Remote Sensing, 27(3), 339-351.
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford: Blackwell
Loghmani, H., Etesam, I., Zabihi, H. (2019 a). Analyzing the structure of urban elements dar donyaye to saat chand ast? An overview of the relationship between the city and the cinema. Haft Hesar: journal of environmental studies, 7(27), 29-42 (In Persian).
Loghmani, H., Etesam, I., Zabihi, H. (2019 b). Measurement of Urban Quality Indicators in Iranian Films Case Study: (A Movie Dar Donyaye To Saat Chand Ast). Journal of Geography and Environmental Studies, 8(30), 77-90 (In Persian).
Madani Pour, A. (2008). Public and Private Spaces of the City. Tehran: Processing and Planning Institute of Tehran Municipality (In Persian).
Madani Pour, A. (2013). Design of urban space: an inquiry into a socio spatial process, Tehran: Processing and Planning Institute of Tehran Municipality (In Persian).
Mazumdar, R. (2007). Bombay cinema: An archive of the city. Minneapolis, London: University of Minnesota Press.
McQuail, D. (2012). Mass communication theory, an introduction. Tehran: Center for Media Studies and Research (In Persian).
Mehdizadeh, S. M. (2013). Media Theories, Common Thoughts and Critical Perspectives. Tehran: Hamshahri (In Persian).
Nasar, J. (2014). The Evaluative of the city. Tehran: Armanshahr (In Persian).
Norberg-Shulz, Ch. (1990). Architecture: meaning and place. Tehran: Parham naghsh (In Persian).
Olson, J., & Sean, V. (2018). Application of communication theories. Tehran: Scientific and cultural (In Persian).
Pakzad, J. (2014). Theoretical Foundations and Urban Design Process. Tehran: Shahidi (In Persian).
Pallasma, J. (2009). The architecture of image: existential space in cinema. Tehran: The Artist's Profession (In Persian).
Panahi, S. (2018). Architecture and Semantic Cinema. Tehran: Asre kankash (In Persian).
Penz, F., & Thomas, M. (2012). Cinema and Architecture. Translated into Persian by shahram jafari-nezhad. Tehran: Soroush press (In Persian).
Ravanshadnia, S. (2019). Tehran City in the Cinematic Films of the 40's From the Perspective of Sociology of Cinema with an Emphasis on Clay and Mirror Film. Hoviate shahr, 13 (39), 79-120 (In Persian).
Severin, W., & Tankard, J. (2010). Communication Theories: origins-methods and uses in the mass media. Tehran: University of Tehran (In Persian).
Shiel, M, & Fitz, T. (2012). Cinema and the city: film and urban societies in a global context. Tehran: Rozaneh (In Persian).
Shiel, M. (2001). Cinema and the city History and Theory, in cinema and the city: films and urban societies in a Global context, Oxford: Blackwell.
Tavassoli, M., & Bonyadi, N. (2007). Urban space design. Tehran: Shahidi (In Persian).
Thompson, B., & Kristin, T. (2018). Film history: an introduction. Tehran: Center (In Persian).
Tibbalds, F. (1990). Making people - friendly towns: improving the public environment in towns and cities. Tehran: University of Tehran (In Persian).
Windal, S. (2018). Using communication theory an introduction to planned communication. Tehran: Scientific and cultural (In Persian).
Zucker, P. (1959). Town and Square, from the Agora to the village Green. USA: MIT Press.