پتانسیل‌سنجی مناطق مستعدّ وقوع زمین‌لغزش در درّة لاسم با استفاده از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی و منطق فازی

نویسندگان

1 - کارشناس‌ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران،‌ ایران

2 کارشناس‌ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

3 کارشناس‌ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات، اهواز، ایران

4 کارشناس ژئومورفولوژی، دانشگاه کردستان،‌ سنندج،‌ ایران

5 کارشناس ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

زمین‌لغزش‌ها به­مثابة یکی از فرایندهای دامنه­ای محسوب می­شوند که نتیجة فرایندهای طبیعی و فعّالیّت­های انسانی هستند. این فرایندها در زمرة پرخسارت‌ترین مخاطرات طبیعی هستند که هم‌زمان با دست‌کاری بشر در سیستم‌های طبیعی در دهه‌های اخیر، شتاب فزاینده‌ای یافته­اند. با توجّه به اینکه شناسایی و بخش­بندی نواحی مستعدّ لغزش و پهنه­بندی خطر آن، گام مهمّی در ارزیابی خطرهای محیطی به­شمار می­رود؛ در نوشتار پیش رو به ارزیابی وضعیّت لغزش­پذیری حوضة لاسم پرداخته شده است. در پژوهش حاضر ابتدا وضعیّت ژئومورفولوژی، زمین­شناسی و پارامترهای انسانی حوضه ارزیابی شده، سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) و نظر کارشناسان، لایه­های مورد استفاده ارزش‌گذاری شده است. پس از به­دست­آوردن وزن لایه­ها با مدل AHP، وزن­های به­دست­آمده بر روی لایه‌ها اعمال شده و سپس لایه­های اطّلاعاتی با استفاده از مدل منطق فازی باهم تلفیق شده‌اند و نقشة نهایی حاصل شده است که به‌منظور تفکیک بهتر و ارزیابی آسان­تر، حوضة مورد مطالعه ازنظر پتانسیل وقوع زمین‌لغزش در پنج کلاس قرار گرفته شده است. نتایج به‌دست­آمده بیانگر آن است که حدود 43% از وسعت کلّ حوضه (129 کیلومتر مربع) در منطقه با پتانسیل زیاد و خیلی­زیاد وقوع زمین‌لغزش قرار دارد که این طبقات به­طور عمده در نیمة جنوبی حوضه (به­دلیل فراهم­بودن بیشتر شرایط) قرار گرفته­اند؛ همچنین نتایج نشان داد که در حوضة مورد مطالعه پتانسیل وقوع زمین‌لغزش‌ها به‌طور کلّی از شمال به جنوب و از غرب به شرق افزایش می­یابد.
 

کلیدواژه‌ها


امامی، سید نعیم؛ غیومیان، جعفر (1382) پژوهشی بر سازوکار زمین­لغزش­ها بر روی واریزه­های دامنه­ای (مطالعة موردی: لغزش افسرآباد استان چهارمحال و بختیاری)، مجموعه­مقالات سوّمین کنفرانس زمین‌شناسی مهندسی و محیط‌زیست ایران، دانشگاه بوعلی سینا همدان. صص. 126-113.
باقری مهرورز، ابراهیم؛ ارومیه­ای، علی؛ نیکودل، محمدرضا (۱۳۸۸) پهنه‌بندی خطر ناپایداری دامنه­ها در تاقدیس کنگان به روش آنبالاگان، زمین‌شناسی کاربردی، ۵ (۳)، صص. ۲۱۲-۲۰۶.
رجایی، عبدالحمید (1382) کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، چاپ دوّم، نشر قومس، تهران.
زبردست، اسفندیار (1380) کاربرد فرایند تحلیل سلسله­مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریةهنرهای زیبا، ۱ (۱۰)، صص. 21-12.
علیجانی، بهلول؛ قهرودی تالی، منیژه؛ امیراحمدی، ابولقاسم (1384) پهنه­بندی خطر وقوع زمین­لغزش در دامنه‌های شمالی شاه­جهان با استفاده از GIS (مطالعة موردی: حوضة اسطرخی شیروان)، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، ۲۲ (۱)، صص. ۱۳۲-۱۱۷.
فیض­نیا، سادات؛ محمدی، علی‌اصغر (۱۳۸۷) پهنه­بندی حرکت­های لغزشی با بهره­گیری از درون‌یابی به هر یک از زیرعامل­ها در حوضة آبخیز دماوند، نشریة دانشکدة منابع طبیعی، ۶۱ (۱)، صص. ۴۲-۲۹.
مالچفسکی، یاچک (1390) سامانة اطّلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، ترجمة اکبر پرهیزکار و عطا غفاری، چاپ دوّم، انتشارات سمت، تهران.
مرادی، حمیدرضا؛ محمدی، مجید؛ پورقاسمی، حمیدرضا؛ فیض­نیا،‌ سادات (۱۳۸۹) تحلیل و برآورد خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی در بخشی از جادّة هراز، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۱۴ (۲)، صص. ۲۴۷-۲۳۳.
Crozier, M. J. (2010) Deciphering the effect of climate change on landslide activity: a review, Geomorphology, 124, pp. 260-267.
Gruber, S., Huggel, C., Pike, R. (2009) Modeling mass movements and landslide susceptibility, Developments in Soil Science, 33, pp. 527-550.
Juang, C., Lee, D., Sheu, H., (1992) Mapping slope failure potential using fuzzy sets, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, 118 (3), pp. 475-494.
Kosko, B. (1992) Fuzzy systems as universal approximators Fuzzy Systems, IEEE International Conference on San Diego, CA.
Lee, S., Kyungduck, M. (2001) Statistical Analysis of Landslide Susceptibility at Yonging, Korea, Environmental Geology, 40, pp. 1095-1113.
Shadfar, S., Lotfollahzadeh, D. (2012) Investigation of relationship between sediment yield and landslide in Iran, Erosional Journal of Soil Science, (2), pp. 87-91.
Sidle, R. C., Ochiai, H. (2006) Landslides: processes, prediction, and land use, Water Resour, Monogr. Ser., 18, AGU, Washington.
Wang W., Zhang W., Xia Q. (2012) Landslide Risk Zoning Based on Contribution Rate Weight Stack Method, International Conference on Future Energy, Environment, and Materials.
Wu, W., Sidle, R. C. (1995) A distributed slope stability model for steep forested basins, Water Research. 31, pp. 2097-2110.
Yalcin, A. (2008) GIS-based Landslide Susceptibility Mapping Using Analytical Hierarchy Process and Bivariate Statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of Results and Confirmations, Catena, 22 (1), pp. 1-12.