نقش عوامل ژئومورفولوژی در فعّالیّت-های اقتصادی مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهرستان سردشت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 کارشناس‌ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه اصفهان،‌ اصفهان،‌ ایران

3 کارشناس ژئومورفولوژی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

عوامل ژئومورفولوژی به‌طور مستقیم در وضعیّت اقتصادی مناطق مؤثّر هستند و این عوامل می‌توانند نقش محدودکننده و اثرات منفی یا اینکه اثرات مثبت داشته باشند. تأثیر عوامل ژئومورفولوژی در مناطق مرزی نسبت به نواحی داخلی از اهمّیّت بیشتری برخوردار است. با توجّه به اهمّیّت موضوع، در پژوهش حاضر به ارزیابی تأثیر عوامل ژئومورفولوژی در توسعه و یا عدم توسعة فعّالیّت­های اقتصادی شهرستان سردشت پرداخته شده است. داده­های پژوهش شامل اطّلاعات کتابخانه­ای، لایه­های رقومی اطّلاعاتی و همچنین نتایج حاصل از پرسش­نامه است. در نوشتار پیش رو ابتدا به بررسی وضعیّت ژئومورفولوژیکی منطقه و تنگناهای آن پرداخته شده و سپس وضعیّت پراکنش نقاط روستایی در طبقات شیب و ارتفاع بررسی شده است؛ همچنین به‌منظور بررسی نقش عوامل ژئومورفولوژی در توسعه یا عدم توسعة فعّالیّت­های اقتصادی شهرستان از ۲۰۰ پرسش­نامه استفاده شده است که نحوة توزیع آن به‌صورت زنجیره­ای بوده و برای این منظور از افراد آگاه ازجمله دانشجویان و فعّالان اقتصادی استفاده شده است. نتایج به­دست­آمده بیانگر آن است که حدود ۷۰% از سکونت­گاه­های روستایی در طبقات با شیب بیش از ۲۰% و حدود ۵۵% از سکونت‌گاههای روستایی در طبقات ارتفاعی بالای ۱۴۰۰ متر قرار دارند؛ بنابراین این شهرستان زیادی برای توسعة فعّالیّت­های کشاورزی، توسعة زیرساخت­ها، توسعة فعّالیّت­های حمل‌ونقل و همچنین توسعة صنایع و غیره با محدودیت­های مواجه است؛ همچنین نتایج حاصل از پرسش­نامه­ها بیانگر آن است که وضعیّت ژئومورفولوژیکی حاکم بر منطقه به­مثابة عامل تأثیرگذاری در عدم توسعة اقتصادی، رشد مشاغل کاذب و قاچاق کالا محسوب می­شود.
 

کلیدواژه‌ها


اکبراقلی، فرحناز؛ ولایتی، سعدالله (۱۳۸۶) بررسی جایگاه عوامل طبیعی در استقرار سکونت­گاه­های روستایی، نشریة انجمن جغرافیایی ایران، ۵ (۱۲)، صص. ۶۶-۴۵.
بهرامی، رحمت­الله (1390)، محدودیت­ها و تنگناهای محیطی و تأثیر آن بر ناپایداری سکونت­گاه­های روستایی (مطالعه مورد شهرستان سنندج)، پژوهش­های روستایی، ۲ (۳)، صص. ۱۶۷-۱۴۵.
رجایی، عبدالحمید (۱۳۷۳) کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه­ریزی ملّی، منطقه­ای و ناحیه­ای، انتشارات قومس، تهران.
رنجبر، محسن (۱۳۸۸) نقش ژئومورفولوژی کاربردی در نظام استقرار جمعیّت و فعّالیّت شهرستان خلخال، طرح پژوهشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ری.
رنجبر، محسن؛ رشیدزاده، معصومه (۱۳۹۰) قابلیت­ها و محدودیت­های ژئومورفولوژیکی شهرستان اهر و تأثیر آن در پراکنش آبادی­ها، جغرافیای طبیعی، ۴ (۱۴)، صص. ۴۲-۲۷.
عبادی­­نژاد، سید­علی؛ صفاری، امیر؛ حمیدپناهی، سرگرد؛ پورغلامی، محمدرضا (1389)، نقش عوارض ژئومورفولوژیکى در قاچاق موادّ مخدر از مرزهاى جنوب شرق کشور، فصلنامة مطالعات مدیریت انتظامى، ۵ (۳)، صص. ۴۸۵-۴67.
فرجی سبکبار، حسنعلی (۱۳۸۲) مکان­یابی واحدهای تولیدی روستایی با استفاده از مدل منطق فازی (مطالعه موردی: بخش طرقبه شهرستان مشهد)، دوفصلنامة جغرافیای و توسعة ناحیه­ای، ۱ (۱)، صص. ۲۲۸-۲۰۹.
کوک، رونالدیو؛ دورکمپ، جان چالز (1377)، ژئومورفولوژی و مدیریت محیطی، جلد 1، ترجمة شاپور گودرزی­نژاد، انتشارات سمت،تهران.
مهدوی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی؛ محمدی یگانه، بهروز (۱۳۸۳) نقش عوامل جغرافیایی در ناپایداری و مهاجرت­های روستایی استان زنجان، پژوهش­های جغرافیایی،‌ ۴۸ (۲۲)، صص. ۲۲۴-۲۰۳.
یاری­حصار، ارسطو؛ بوچانی، محمدحسین؛ افتخاری، الهام (۱۳۹۱) ارزیابی نقش عوامل طبیعی و اقتصادی در پایداری روستاهای حوضة کلان‌شهر تهران، فصلنامة مطالعات شهری، ۱ (۲)، صص. ۵۶-۴۱.
یاسوری، مجید (۱۳۸۶) محدودیت منابع آب و نقش آن در ناپایداری مناطق روستایی استان خراسان رضوی، فصلنامة چشم­انداز جغرافیایی، ۱ (۵)، صص. ۱۷۷-۱۶۲.
Coates, B., Johnston, j., knox, P. (1977) Geography and inequality, oxford university press.