ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده های RS و GIS (مطالعه موردی: محدوده شهری اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناس‌ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

3 کارشناس‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور، ساری، ایران

چکیده

در طی سال­های اخیر روند افزایشی جمعیّت سبب توسعة نواحی سکونت­گاهی شده است. توسعة نواحی سکونت­گاهی نیز سبب تغییر نوع کاربری اراضی و چشم­انداز حاکم بر مناطق شده است. با توجّه به اهمّیّت تغییرات کاربری اراضی و تأثیر مستقیم آن بر زندگی انسان، در پژوهش حاضر به پایش تغییرات کاربری اراضی و روند رشد اراضی مسکونی در محدودة شهری اردبیل پرداخته شده است. در نوشتار پیش رو به‌منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهواره­ای لندست استفاده شده است. پس از تهیّة تصاویر و انجام پیش‌پردازش‌های لازم، با استفاده از روش حداکثر احتمال، نقشة کاربری اراضی محدودة مطالعاتی برای سال­های ۱۹۹۰، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ در چهار کلاس اراضی مسکونی، کشاورزی، مراتع و پهنة آبی تهیّه شده است. نتایج حاصل از ارزیابی­ها بیانگر این است که در سال­های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰، اراضی مسکونی از ۴/۲۶ به ۴/۵۱ کیلومتر مربع افزایش یافته است و با افزایش اراضی مسکونی و زیرساخت­های انسانی، کاربری کشاورزی و مراتع با کاهش روبه‌رو شده است. ارزیابی تغییرات صورت­گرفته در مورد اراضی مسکونی بیانگر این است که بیشتر تغییرات صورت­گرفته در حاشیة شهر اردبیل بوده است. با توجّه به اینکه رودخانه­ها اغلب به­مثابة جاذب جمعیّت محسوب می­شوند، در طی سال­های اخیر توسعة اراضی مسکونی به­سمت رودخانة بالیخلوچای و همچنین نواحی شمالی حاشیة شهری اردبیل بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


ابراهیم­زاده، عیسی؛ رفیعی، قاسم (۱۳۸۸) تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی - فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائة الگوی گسترش مطلوب آتی آن، پژوهش­های جغرافیای انسانی، ۴ (۶۹)، صص. ۱۳۸-۱۲۳.
احدنژاد روشتی، محسن؛ حسینی، سید احمد (۱۳۹۰) ارزیابی و پیش­بینی تغییرات و پراکنش افقی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره­ای چندزمانه و سیستم اطّلاعات جغرافیایی (نمونة موردی: شهر تبریز در مقطع زمانی ۱۳۸۹-۱۳۶۳)، مجلّة پژوهش و برنامه­ریزی شهری، ۲ (۴)، صص ۲۰-۱.
براتی قهفرخی، ‌سوسن؛ سلطانی کوپایی، سعید؛ خواجه­الدین، سیدجمال­الدین؛ رایگانی، بهزاد (۱۳۸۷) تغییرات کاربری اراضی در زیرحوزة قلعه شاهرخ با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور، مجلّة علوم و فنون کشاورزی ومنابع طبیعی، ۱۳ (۴۷)، صص. ۳۶۵-۳۴۹.
قاسمی، علی (۱۳۸۰) بررسی روند و شناخت الگوی توسعة فیزیکی شهر بهشهر، پایان­نامة کارشناسی­ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: مهدی قرخلو، دانشگاه تهران.
محمدزاده، رحمت (۱۳۸۶) بررسی اثرات زیست‌محیطی توسعة فیزیکی شتابان شهرها با تأکید بر تهران و تبریز، مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، ۵ (۹)، صص. 110-94.
Ademola, N., Braimoh, K., Onishi, T. (2007) Spatial determinants of urban land use change in Lagos. Land Use Policy, 24, pp. 502-515.
Carlson, T. N. (2000) The impact of land use-land cover changes due to urbanization on surface microclimate and hydrology: a satellite perspective, Global and Planetary Change 25, pp. 49-65.
Han, J., Hayashi, Y., Cao, X., Imura, H. (2009) Application of an integrated system dynamics and cellular automata model for urban growth assessment: A case study of Shanghai, China Landscape and Urban Planning, www.elsevier.com, p. 133.
Jenerette, G. D., Wu, U. J. (2001) analysis and simulation of land use change in the central arizon phoenix region, usa, Landscape Ecology, 16, pp. 611-626.
Kaya, S., Curran, P. J. (2006) Monitoring urban growth on the European side of the Tstanbul merropolitan area, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 8, pp. 18-25
Laura, C., Schneider, R., Gil Pontius, Jr. (2001) Modeling land use change in the Ipswich watershed, Massachusetts, USA, Agriculture, Ecosystems & Environment, 85 (1-3), pp. 83-94.
Lu, D., Weng, Q. (2007) A survey of image classification methods and techniques for improving classification performance, International Journal of Remote Sensing, 5, pp. 823-870.