تأثیر چرای شدید دام بر تغییرات کربن آلی خاک در مراتع استان کرمانشاه

نویسندگان

1 استادیار مرتعداری، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار مدیریت منابع زمین، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

3 دانشیار خاک‌شناسی، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

چکیده

چرای شدید دام، پارامتر مهمّی در تخریب پوشش گیاهی و خاک مراتع است که پیامد آن فرسایش خاک، سیلاب و مرگ مرتع است. هدف از نوشتار پیش رو بررسی تأثیر چرای شدید و خارج از فصل بر تغییرات کربن آلی ذخیره در خاک در سه حوضة آبخیز گردنة عین­الکش، روستای سیاه­کمر و سرفیروزآباد استان کرمانشاه است. مشخّصات خاک، پوشش گیاهی و مدیریتی هریک به­وسیلة عملیات میدانی در سه منطقة نمونه­برداری اندازه­گیری شد. نمونه­برداری خاک از لایة صفر تا بیست سانتی­متر انجام و 24 نمونه خاک در مرتع تحت چرای شدید و شاهد (مرتع حفاظت‌شده) برداشت شد. نمونه­های خاک پس از خشک­شدن در هوای آزاد و عبور از الک دو میلی­متر مورد آزمایش‌های بافت خاک (به­روش هیدرومتر)، آهک (به­روش تیتراسیون با سود یک نرمال)، اسیدیته (گل اشباع)، هدایت الکتریکی (گل اشباع) و کربن آلی خاک (به­روش والکلی و بلاک) قرار گرفتند. پردازش آماری داده‌ها نشان داد که متوسّط کربن آلی مراتع حفاظت‌شده (12/3%) در مقایسه با مراتع تحت چرای شدید (16/1%) حدود 2% بیشتر بود؛ همچنین تجزیة آماری پیرسون بین کربن آلی و اندازة خاکدانه­ها در مراتع حفاظت‌شده و تحت چرای شدید دام (در سطح 05/0) بیانگر وجود رابطة معنی‌داری است؛ به­طوری که مقدار کربن آلی با خاکدانه­های 5-2 و 2-1 میلی­متری رابطه­ای مستقیم دارد و با افزایش مقدار کربن ذخیرة خاک، فراوانی اندازة خاکدانه­های بزرگ خاک افزایش می‌یابد؛ یعنی با افزایش مقدار کربن آلی خاک، فراوانی خاکدانه‌های کوچک کاهش می‌یابد؛ بنابراین مدیریت نامناسب اراضی مرتعی منجر به تخریب خاک ازطریق کاهش کربن آلی و پس از آن تغییر اندازة خاکدانه می­شود که پیامد آن آسیب‌پذیری خاک درمقابل فرسایش است.
 

کلیدواژه‌ها


جنیدی جعفری، حامد (1388) بررسی تأثیر عوامل بوم‌شناختی و مدیریتی بر میزان ترسیب کربن در رویشگاه‌های گونة درمنة دشتی، مطالعة موردی: مراتع استان سمنان، رسالة دکتری تخصصی مرتعداری، استاد راهنما: حسین آذرنیوند، محمد جعفری، محمد علی زارع چاهوکی، دانشگاه تهران.
Cambardella, C. A., Mooran, T. B., Novak, J. M., Parkin, T. B., Karlen D. L., Turco, R. F., Konopka, A. E. (1994) Field scale variability of soil properties in central Iowa soils, Soil Science Society of American Journal, 58, pp. 1501-1511.
Derner, J. D., Schuman, G. E. (2007) Carbon sequestration and rangelands: A synthesis of land management and precipitation effects, Journal of Soil and Water Conservation, 62 (2), pp. 77-85.
Dinakaran, J., Krishnayya, N. S. R. (2008) Variations in type of vegetal cover and heterogeneity of soil organic carbon in affecting sink capacity of tropical soils, CURRENT SCIENCE, 94 (9), pp. 1144-1150.
Feiza, V., Feizien, D., Jankauskas, B., Jankauskien, G. (2008) The impact of soil management on surface runoff, soil organic matter content and soil hydrological properties on the undulating landscape of Western Lithuania, Crop and Soil Management Zemdirbyste, 95 (1), pp. 3-21.
Gabriels, D., Schiettecatte, W., Verbist, K., Cornelis, W. (2004) Water Harvesting in Southeast Tunisia and Soil Water Storage in the Semi-arid Zone of the LoessPlateou of China. In: S. Thomas (Eds.), 2nd International Workshop of Combating Desertification: Sustainable Management of Marginal Dry lands, UNESCO-MAB dry lands, Series No. 3, Shiraz (Iran), pp. 19-24.
Hill, M. J., Britten R., McKeon G. M. (2003) A scenario calculator for effect of grazing land management on carbon stock in Australian rangelands, Environmental Modeling and Software, 18 (7), pp. 627-644.
Lu Li, G., Ming Pang, X. (2010) Effect of land-use conversion on C and N distribution in aggregate fractions of soils in the southern Loess Plateau, China, Land Use Policy, 27 (3), pp. 706-712.
McCarty, G. W., Ritchie, J. C. (2000) Impact of soil movement on carbon sequestration in agricultural ecosystems, Advances in Terrestrial Ecosystem Carbon Inventory, Measurements and Monitoring Conference in Raleigh, North Carolina, October 3-5.
Neill, C., Cerri, C. C., Melillo, J. M., Feigl, B. J., Stendler, P. A., Moraes, J. F. L., Piccolo. M. C. (1998) Stocks and dynamics of soil carbon following deforestation for pasture in Rondonia. In: R. Lal, J. Kimble, E. Levine, B. A. Stewart (Eds.), Soil processes and the carbon cycle. Adv, In Soil Science, CRC Press, pp. 9-28.