بررسی میدانی عملکرد فراسنج های آب وهوایی در گردشگری و اعتبارسنجی شاخصهای زیست اقلیمی تالاب گندمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار آب وهواشناسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 دانشجوی دکتری آب وهواشناسی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد آب‌وهواشناسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

یکی از مهم­ترین عواملی که بر صنعت توریسم تأثیر می‌گذارند، آب­وهوا است. پژوهش حاضر مطالعه­ای میدانی مبتنی بر پرسش­نامه است که هدف آن، بررسی نقش آب­وهوا در گردشگری و اعتبارسنجی عملکرد شاخصهای زیست­اقلیمی است. این پژوهش در محدودة تالاب گندمان استان چهارمحال و بختیاری، در بازة زمانی تعطیلات نوروزی 1396 انجام گرفته است. داده­های میدانی با استفاده از پرسش‌نامه با موضوعات محوری شامل احساس حرارتی، ترجیح حرارتی، زیباشناختی، رفتارهای تطبیقی و ویژگیهای فردی گردآوری شده است. فراسنجهای آب­وهوایی شامل دما، رطوبت نسبی، ابرناکی و باد است که هم­زمان با تکمیل پرسش­نامه به­وسیلة دستگاه دیتالاگر (کالیبره­شده با استاندارد CE) اندازهگیری شده است. برای سنجش شرایط آسایش حرارتی، از شاخصهای بیوکلیمایی متوسّط نظرسنجی پیش­بینی­شده و دمای معادل فیزیولوژیک و در تحلیل داده‌ها از مدل همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج نشان دادند ازنظر آماری، همبستگی قابل توجّه و معنیداری بین داده‌های واقعی حاصل از پرسش­نامه و مقادیر برآورد­شده توسّط شاخص‌ها وجود ندارد. شاخص‌های بیوکلیمایی شرایط گرمایش بیشتری را نشان دادهاند در حالی که داده‌های واقعی بیشتر بیانگر وجود احساس حرارتی سرمایشی بوده است. درمقابل، احساس حرارتی افراد، تأثیرپذیری قابل توجّه و معنیداری را از فراسنج­های مستقل آب­وهوایی نشان داد که بالاترین آن برای ابرناکی (88/0- = R) و رطوبت (82/0-=R) بوده است؛ به­عبارتی، شرایط بصری محیط، نقش بارزی در نوع احساس حرارتی افراد داشته است و به­نظر میرسد با توجّه به منفی­بودن این ضرایب، آسمان ابری به­همراه رطوبت بالا، به­صورت معنیداری در نوع احساس حرارتی بیان­شده در پرسش‌نامهها تأثیرگذار بوده است. استفاده از شاخص­های بیوکلیمایی در ارزیابی شرایط آسایش حرارتی نیازمند اعتبارسنجی این شاخص‌ها و در صورت لزوم اصلاح آنهاست.
 

کلیدواژه‌ها


برزه‌کار، قاسم (1384) پارک‌ها و تفرّجگاه­های جنگلی (مکان­یابی و طرح­ریزی)، چاپ اوّل،سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور، تهران.
بهروزی راد، بهروز (1387) تالاب­های ایران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، تهران.
ذوالفقاری، حسن (1386) تعیین تقویم زمانی مناسب برای گردش در تبریز با استفاده از شاخص­های دمای معادل فیزیولوژیک  PET و متوسّط نظرسنجی پیش­بینی­شده (PMV)، مجلّة پژوهش­های جغرافیایی، 40 (1849)، صص. 141-129.
ذوالفقاری، حسن (1389) آب­وهواشناسی توریسم، چاپ چهارم، ویراست 2: با تجدید نظر و اضافات، انتشارات سمت، تهران.
رازجویان، محمود (1367) آسایش به­وسیلة معماری همساز با اقلیم، انتشاراتدانشگاه شهید بهشتی، تهران.
ﮔﻨﺪﻣﮑﺎر، امیر (1393) ﺗﻮزﯾﻊ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺷﺎﺧﺺ اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮدﺷﮕﺮی اﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن، فصلنامه ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، 29 (114)، صص. 214-203.
گواهی، سعید؛ شجاعی­زاده، کبری؛ کریمی جشنی، ایوب (1389) ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺎﺧﺺ اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮدﺷﮕﺮی دﻣﺎی ﻣﻌﺎدل ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژی (PET) در شهر اهواز، ﺑﺎزة زﻣﺎﻧﯽ (2010-1980)، فصلنامه فضای گردشگری، 4 (15)، صص. 142-127.
موسوی بجنوردی، کاظم (1394) دانشنامه فرهنگ مردم ایران 1 (آب باران)، چاپ دوّم،مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران.
Amelung, B., Moreno, A. (2009) Impacts of Climate Change on Tourism in Europe. PESETA – Tourism Study, Luxemburg: European Commission, Joint Research Centre Scientific and technical reports, pp. 43.
Cao, B., Luo, M., Li, M., Zhu, Y. (2016) Too Cold or too Warm? A Winter Thermal Comfort Study in Different Climate Zones in China, Energy and Buildings 133, pp. 469-477.
Cheng, V., Ng, E., Chan, C., Givoin, B. (2013) Outdoor Thermal Comfort Study in a Sub-Tropical Climate: A Longitudinal Sdudy Based in Hong Kong, International Journal of Biometeorology, 56 (1), pp. 43-56.
De Freitas C. R. (1990) Recreation Climate Assessment, International Journal of Climatology, 10 (1), pp. 89-103.
De Freitas, C. R. (2003) Tourism Climatology: Evaluating Environmental Information for Decision Making and Business Planning in the Recreation and Tourism Sector, International Journal of Biometeorology, 48 (1), pp. 45-54.
De Freitas, C. R., Scott, D., Mcboyle G. (2008) A Second-Generation Climate Index for Tourism (CIT): Specification and Verification, International Journal of Biometeorology, 52 (5), pp. 399-407.
Fanger, P. O. (1972) Thermal Comfort, McGraw-Hill, New York.
Kotopouleas, A., Nikolopoulou, M. (2016) Thermal Comfort Conditions in Airport Terminals: Indoor or Transition Spaces, Building and environment, 99, pp. 184-199.
Lin, T-P., De Dear R., Wang, H. R-L. (2011) Effect of Thermal Adaptation on Seasonal Outdoor Thermal Comfort, International Journal of Climatology, 31, pp. 302-312.
Lindner-Cendrowska K. (2011) Wybrane Metody Oceny Warunków Klimatycznych Na Potrzeby Turystykii Rekreacji, In: M. Kuczera (Ed.), Młodzi naukowcy dla polskiej nauki, Kraków: Wydawnictwo CreativeTime, pp. 125-134.
Matzarakis, A. (2001) Assessing Climate for Tourism Purposes: Existing Methods and Tools for the Thermal Complex. Proceedings of the First International Workshop on Climate, Tourism and Recreation, In: A. Matzarakis & C. R. de Freitas (Eds.), International Society of Biometeorology, Commission on Climate Tourism and Recreation, pp. 101-112.
Matzarakis, A., Mayer, H. (1996) Another Kind of Environmental Stress: Thermal Stress, WMO Collaborating Centre for Air Quality Management and Air Pollution Control, 18, pp. 7-10.
Matzarakis, A., Mayer, H. (1997) Heat Stress in Greece, International Journal of Biometeorology, 41 (1), pp. 34-39.
MAtzarakis, A., Rutz F., Ayer, H. M. (2007) Modelling Radiation Fluxes in Simple and Complex Environments–Application of the RayMan Model, International Journal of Biometeorology, 51 (4), pp. 323-334.
Oliveira, S., Andrade, H. (2007) An Initial Assessment of the Bioclimatic Comfort in an Outdoor Public Space in Lisbon, International Journal of Biometeorology, 52 (1), pp. 69-84.
Scott, D. (2006) Climate Change and Sustainable Tourism in the 21 st Century, In: Cukier, J. (Ed.) Tourism Research: Policy, Planning and Prospects. Department of Geography Publication Series, University of Waterloo, Ontario, pp. 175-248.
Scott, D., MCboyle, G. (2001). Using a‘Tourism Climate Index’ to Examine the Implications of Climate Change for Climate as a Tourism Resource, First International Workshop on Climate, Tourism and Recreation, Halkidiki, Greece.
Yahia, MW., Johansson, E. (2013) Evaluating the Behavior of Different Thermal Indices by Investigating Various Outdoor Urban Environments in the Hot Dry City of Damascus, Syria, International Journal of Biometeorology, 57 (4), pp. 615-630.
Yu, Y., Baizhan, L., Hong, L., Meilan, T., Runming, Y. (2015) A Study of Adaptive Thermal Comfort in a Well-Controlled Climate Chamber, Applied Thermal Engineering, 76, pp. 283-291.
Zengin, M., Kopar, I., Karahan, F. (2009) Determination of Bioclimatic Comfort in Erzurum- Rize Expressway Corridor Using GIS, Building and Enviroment, 45 (1), pp. 158-164.