ارزیابی آثار خشکسالی هواشناسی بر پویایی پوشش گیاهی در استان گلستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

ویژگی‌های خشکسالی به‌عنوان یکی از رویدادهای محیط‎زیستی می‎تواند بر تغییرات اقلیمی در آینده تأثیر گذارد. هدف از این مطالعه، بررسی آثار خشکسالی هواشناسی بر پویایی پوشش گیاهی در بازه زمانی 1379 تا 1399 در استان گلستان در شمال ایران، برپایه استفاده از تصاویر ماهواره‎ای سنجش‌ازدور است. ابتدا، با استفاده از نرم‎افزار MATLAB، شاخص بارش- تبخیر و تعرق استانداردشده (SPEI) در مقیاس‎های زمانی 3، 6، 9 و 12 ماهه برای استان گلستان با دوره آماری 20 سال محاسبه و در نرم‎افزار ArcGIS با روش درون‎یابی IDW (وزن دهی معکوس فاصله) پهنه‎بندی شد. در مرحله بعد، بیشینه مقدار شاخص گیاهی تقویت‌شده (EVI) در ماه از محصول MODI3Q1 طیف‎سنج MODIS به دست آمد. همچنین، با استفاده از نرم‎افزار TerrSet، همبستگی و شیب‌خط تغییرات شاخص EVI بر اساس تغییرات شاخص SPEI محاسبه شد. در این تحقیق، نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که در 19/54 درصد از مساحت استان گلستان تغییرات 6ماهه SPEI بیشترین همبستگی را با شاخص EVI نسبت به SPEI در سایر دوره‎ها دارد. درنتیجه، بیشترین تأثیر خشکسالی بر پوشش‎گیاهی در اکثر نقاط منطقه موردمطالعه مربوط به SPEI  6ماهه در اردیبهشت است. نتایج حساسیت پوشش‎گیاهی به خشکسالی هواشناسی نشان داد که در جنوب استان گلستان که پوشیده از شرایط جنگلی انبوه است و دامنه‎های شرقی البرز را در برمی‌گیرد و به‌صورت نواری از غرب به شرق استان گسترش‌یافته است، به دلیل شرایط آب‎وهوایی مناسب و رطوبت نسبی هوا حساسیت نسبتاً کمی به پدیده خشکسالی دارد. نتایج تحقیق می‎تواند در برنامه‎ریزی بلندمدت برای مدیریت پایدار منابع طبیعی مورداستفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اصلان پنجه، بهزاد؛ ارزانی، حسین؛ طویلی، علی؛ کشت‎کار، حمیدرضا؛ خلیقی سیگارودی، شهرام (1402). بررسی تاثیر تغییرات خشک‎سالی اقلیمی بر شاخص‎های پوشش گیاهی(مطالعه موردی: شهرستان اشتهارد، استان البرز). مدیریت جامع حوزههای آبخیز، 4(10)، 18-32. doi: 10.22034/iwm.2023.2010428.1103
افضلی کردمحله، پارسا؛ بهزادی، سعید (1402). مقایسه خشکسالی استانهای گلستان و سمنان توسط دادههای ماهواره‎ای با اندازه‎گیری شاخص وضعیت گیاهی (VCI)، سومین همایش ملی راهبردهای مدیریت منابع آب و چالشهای زیست محیطی، ساری. https://civilica.com/doc/1810344
باقری، سمانه؛ حیدری علمدارو، اسماعیل؛ خسروی، حسن؛ ابوالحسنی، اعظم (1400). ارزیابی اثر خشک‎سالی هواشناسی بر پویایی پوشش گیاهی در ایران. مرتع، 15(4)، 622-637. dor: 20.1001.1.20080891.1400.15.4.4.5
پاکدل، مریم؛ قر محمودلو، مجتبی؛ جندقی، نادر؛ فتح‌آبادی، ابوالحسن؛ نیک قوجق، یعقوب (1401). تاثیر برداشت از چاه‎های عمیق و نیمه‌عمیق بر روی افت سطح ایستابی و پارامترهای کیفی آب زیرزمینی در دشت گرگان. زمینشناسی ایران، 16(64)، 65-84. dor: 20.1001.1.24236772.1399.6.2.7.8
زارعی ابیانه، حمید؛ قبائی سوق، محمد؛ مساعدی، ابوالفضل (1393). پایش خشک‎سالی بر مبنای شاخص بارش-تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI). آب و خاک، 29(2)، 374-392. doi: 10.22067/jsw.v0i0.36472
شمسی‌پور، علی‌اکبر؛ رودگر صفاری، وحید (1399). بررسی پیامدهای تغییرات آب و هوایی با تمرکز بر تحلیل فضایی شدت خشکسالی در استان گلستان با شاخص‌های آماری و سنجش از دوری. پژوهشهای تغییرات آب‌وهوایی، 1(3)، 65-76. doi: 10.30488/ccr.2020.246770.1022
عشقی‎زاده، معصومه (1402). ارزیابی اثر خشکسالی هواشناسی بر عملکرد پوشش گیاهی در طرح‎های کنترل فرسایش با استفاده از تصاویر ماهواره لندست. اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 126، 93-113. doi: 10.22131/sepehr.2023.1971473. 2921
علی‎زاده، پریسا؛ کامکار، بهنام؛ شتایی، شعبان؛ کاظمی، حسین (1398). ارزیابی تغییرات عملکرد سویا با استفاده از شاخص‎های خشک‎سالی هواشناسی و ماهواره‎ای در غرب استان گلستان. تولید گیاهان زراعی، 12(3)، 69-84. doi: 10.22069/ejcp. 2019.15743.2171
عیوضی، معصومه؛ مساعدی، ابوالفضل (1390). پایش و تحلیل مکانی خشکسالی هواشناسی در سطح استان گلستان با استفاده از روش های زمین آماری. مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 64(1)، 65-78. dor: 20.1001.1.20087713. 1398.11.3.18.7
مساعدی، ابوالفضل؛ خلیلی‎زاده، مجتبی؛ محمدی استادکلایه، امین (1387). پایش خشکسالی هواشناسی در سطح استان گلستان. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 15(2)، 176-182. https://sid.ir/paper/9659/fa
هاشمی، علی؛ یزدان‌پناه، حجت‌الله؛ مؤمنی شهرکی، مهدی (۱۴۰۳). بررسی تأثیر متغیرهای اقلیمی بر شاخص‌های پوشش گیاهی (موردمطالعه باغات پرتقال حسن‌آباد داراب). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۴ (۷۵)، 272-254. doi: 10.61186/jgs.24.75.17