بررسی ژئومورفولوژیکی خطر ریزش سنگ در مسیر جادّة کرمانشاه – ایلام، از شهر حمیل تا روستای شباب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه رازی

2 کارشناس ارشد دانشگاه رازی

چکیده

جادّة حمیل - شباب که بخشی از محور ارتباطی کرمانشاه - ایلام است و برای کوتاه شدن مسیر این دو شهر در سال‌های 1388-1385 احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، از زمان احداث تا کنون شاهد ریزش سنگ از دامنه‌ها بوده است؛ بنابراین هدف این تحقیق، بررسی علّت وقوع ریزش و همچنین تعیین مناطق پر خطر از نظر این پدیده در محور فوق بوده است. برای دستیابی به این هدف، محور مورد نظر طیّ چند نوبت مورد پیمایش میدانی قرار گرفته و در آن 33 مکان ریزشی مورد شناسایی قرار گرفته و هر مکان از نظر 11 پارامتر شامل شیب دامنه، ارتفاع دامنه، جنس موادّ دامنه، فاصلة پای دامنه تا سطح جادّه، شکل پاشنة جادّه، پوشش گیاهی دامنه، جهت دامنه، ساخت زمین‌شناسی دامنه، شکل دامنه، فاصلة مکان ریزشی از گسل و طول دامنه در جهت افق مورد ارزیابی قرار گرفت تا میزان خطر هر مکان از نظر ریزش سنگ مشخّص شود. به هر پارامتر یک ارزش عددی از صفر تا ده داده شد سپس ارزش عددی هر مکان با توجّه به پارامترهای ذکرشده سنجیده شد. بر اساس نتایج حاصله، از 33 مکان ریزشی برداشت­شده در طول مسیر، 06/6 درصد در کلاس خطر کم، 30/30 درصد در کلاس خطر متوسّط، 39/39 درصد در کلاس خطر زیاد و 24/24 در صد در کلاس خطر بسیار زیاد قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها


باقدم، عثمان؛ فرج­زاده اصل، منوچهر؛ شایان، سیاوش (1384) ارزیابی ایمنی جادّه‌ای با رویکرد مخاطرات محیطی: مسیر سنندج - مریوان با استفاده از GIS، مدرس علوم انسانی، 9 (1)، صص. 15-1.
برنا، رضا؛ واحدپور، غلامعباس (1390) نقش مدیریت مخاطرات طبیعی در کنترل سوانح و تصادفات جادّه‌ای، مورد مطالعة محور کرج - چالوس، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1 (3)، صص. 92-81.
بلادپس، علی (1387) تحلیلی در مخاطرات محیطی و ژئومورفولوژیکی جادّة مرند – جلفا، فضای جغرافیایی، 8 (23)، صص. 1۸-1.
بهاروند، سیامک؛ صهبا، علی؛ نوریزدان، عبدالرضا (1388) بررسی خطر ناشی از ریزش‌های سنگی بر سطح جادّة خرم‌آباد - اندیمشک به روش wcs، علمی پژوهشی زمین‌شناسی و محیط‌زیست، 3 (2)، صص. 74-67.
بیاتی خطیبی، مریم (1388) خطر ریزش‌های سنگی در دامنه‌های شرقی سهند و پهنه‌بندی محدوده‌های مخاطره‌آمیز در حوضة قرنقوچای، نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی، 14 (28)، صص. 52-17.
شیرزادی، عطاءالله؛ موسوی، سیده زهره؛ کاویان، عطاءالله (1389) ساخت مدل منطقه‌ای خطر ریزش سنگ در طول جادّه‌های کوهستانی با استفاده از شاخص هم‌پوشانی و GIS (مطالعة موردی: کردستان، گردنة صلوات­آباد)، پژوهش‌های آبخیزداری، 89، صص. 91-82.
صفارزاده، محمود؛ اسدامرجی، مرتضی (1385) اثرسنجی پارامترهای ترافیکی و جادّه‌ای بر ارزیابی حوادث ریزشی محورهای کوهستانی (مورد کاوی: محور کرج - چالوس)، پژوهشنامة حمل و نقل، 3 (4)، صص. 287-277.
فلاح­تبار، نصرالله (1379) تأثیر برخی عوامل جغرافیایی بر شبکة راه‌های کشور، پژوهش‌های جغرافیایی، 32 (38)، صص. ۵۵-۴۷.
قاضی­پور، ندا؛ ارومیه‌ای، علی؛ انتظام، ایمان؛ انصاری، فرهاد؛ پیروز، مرتضی (1386) استفاده از نظریّة مخروط افت در ارزیابی خطر سنگ­ریزش در مسیر جادّة چالوس (پل زنگوله - مرزن‌آباد)، مجلّة علوم زمین، 17 (66)، صص. 169-160.
کرمی، فریبا (1385) مخاطرات ژئومورفولوژیک ناشی از ساخت و توسعة راه‌های روستایی با تأکید بر حرکات توده‌ای و ایجاد خندق (مطالعة موردی: روستاهای شهرستان سراب)، فضای جغرافیایی، 6 (۱۶)، صص. 104-85.
کلارستاقی، عطاءالله؛ حبیب­نژاد، محمود؛ احمدی، حسن (1386) مطالعة وقوع زمین‌لغزش‌ها در ارتباط با تغییر کاربری اراضی و جادّه‌سازی، مطالعة موردی: حوضة آبخیز تجن - ساری، پژوهش‌های جغرافیایی، 62، صص. ۹۱-۸۱.
محمدی، حمید؛ معاذاللهی، وحید؛ بهرامی­راد، احسان (۱۳۸۶)، بررسی احتمال وقوع پدیدة ریزش سنگ (rockfall) در ارتفاعات صاحب زمان (عج) کرمان، دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی، صص. ۱۲-۱.
مختاری، داود (1384) ارزیابی ژئومورفولوژیکی بخشی از مسیر راه تبریز - مرند در گردنة پیام در شمال غرب ایران، فصلنامة مدرّس علوم انسانی، 9 (4)، صص. 114-87.
مدلل­دوست، سعید؛ اولادزاده، ام البنین (1391) پهنه‌بندی خطر سنگ‌ریزش بر اساس تعیین مسیر سنگ‌ریزش در محیط GIS، مطالعة موردی: جادّة هراز (امام‌زاده علی) – شهرستان آمل، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط، صص. ۲۴-۱.
مرادی، حمیدرضا؛ محمدی، مجید؛ پورقاسمی، حمیدرضا؛ فیض­نیا، سادات (1389) تحلیل برآورد خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی در بخشی از جادّة هراز، مدرس علوم انسانی - برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 14 (2)، صص. 247-233.
معماریان، حسین (1377) زمین‌شناسی مهندسی و ژئوتکنیک، چاپ دوّم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
مقیمی، ابراهیم (1382) ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی دامنه‌ای مشرف به جادّة سولقان (از پل زر تا سولقان)، تحقیقات جغرافیایی، 78، صص. 80-66.
Chau, k. T., Tangkong Y. F., Wong R. H. C. (2004) b.GIS-Based rockfall hazard map for Hong kong, International Journal of Rock Mechanics and Mining Sciences, 41 (3), pp. 1-6.
Chau, k. t.., wong,R . H. C., lin, j., lee, C. F. (2004) a Rockfall hazard analysis for Hong kong based on rockfall Inventory, Rock Mechanics and Rock Engineering, 36, pp. 383-408.
Cole, D. N., Landers, P. B. (1966) Threats to Wilderness Ecosystems: Impacts and Research Needs, Ecological Applications, 6 (1), pp. 168-184.
Ritchie, A. M. (1963) Evaluation of rockfall and its control, Highway Record, 17, pp. 13-23.