بررسی توسعة نامتوازن و تحوّلات آن در نواحی جغرافیایی ایران (مطالعة موردی: استان لرستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، ایران

2 استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

3 استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

نابرابری‌های بین­منطقه‌ای و درون­منطقه‌ای، به عنوان مشکلی بزرگ در توسعة منطقه‌ای کشورهای در حال توسعه وجود دارد. این نابرابری‌ها از نتایج سیاست‌های رشد قطبی به شمار می‌آید و این نابرابری‌ها مخالف اصول توسعة پایدار و متوازن و عدالت­محور است. دغدغة اصلی این کشورها، همواره رسیدن به یک توسعة متعادل بوده است. برخلاف سیاست‌های توسعة منطقه‌ای در ایران که بر اساس کاهش شکاف میان توسعة مناطق مختلف و ایجاد تعادل در توسعة منطقه‌ای است، هنوز هم برخی مناطق و نواحی از کمبود خدمات و تسهیلات پایه‌ای رنج می‌برند. هدف این پژوهش سنجش وضعیّت توسعه‌یافتگی و تعیین میزان نابرابری‌های آن در بین نواحی (شهرستان‌های) استان لرستان است. در این پژوهش، برای گردآوری اطّلاعات، از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. در راستای انجام پژوهش، از 40 شاخص در قالب 6 متغیّر (خدمات عمومی شهری و زیربنایی، اجتماعی - جمعیتی، اقتصادی - صنعتی، آموزشی، بهداشتی - درمانی و کشاورزی) بهره گرفته شده است. این پژوهش درصدد بررسی نابرابری‌های توسعه‌ای در طول دورة مورد نظر است و از تکنیک‌های ویکور و ضریب تمرکز و ضریب توزیع برای بررسی نابرابری در استان استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان‌دهندة عدم توزیع هماهنگ امکانات و خدمات در سطح نواحی استان می‌باشد. تصمیمات سیاسی، امکانات محیطی، محورهای توسعه، محدوده‌های صنعتی و شبکه‌های زیر‌بنایی عمده، نقش مؤثّری در سطوح برخورداری شهرستان‌های استان دارند. همچنین روند نابرابری‌ها در طول دوره افزایش داشته است و سیاست‌های تمرکز‌زدایی در استان نتوانسته است موفّق عمل کند. در ادامه نیز با تأکید بر تقویت بخش‌های حاشیه‌ای و توسعه‌نیافتة استان، پیشنهادهایی جهت کاهش عدم تعادل توسعه در استان لرستان ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی (1387) مقدّمه‌ای بر جامعه‌شناسی توسعة روستایی، انتشارات اطّلاعات، تهران.
اسماعیل­زاده، حسن؛ کفاش، اعظم؛ حیدری، سمیرا؛ روی­دل، جابر (1393) تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات حمل و نقل و ارتباطات در جغرافیای استان‌های مرزی (مطالعة موردی: شهرستان­های استان خراسان شمالی)، فصلنامة جغرافیایی سرزمین، 11 (44)،صص. 61-45.
بهشتی، محمد باقر (1382) توسعة اقتصادی ایران، انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز.
پاپلی یزدی، محمد حسین؛ رجبی سناجردی، حسین (١٣٨٢) نظریه‌های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، تهران.
توفیق، فیروز (1384) آمایش سرزمین: تجربة جهانی و انطباق آن با وضع ایران، انتشارات مرکز مطالعات و پژوهشات شهرسازی و معماری ایران، تهران.
چلپی، مسعود (1375) جامعه‌شناسی نظم، نشر نی، تهران.
رضایی، علی‌اکبر (1390) برنامه‌ریزی منطقه‌ای برای مدیران، انتشارات پرستا، تهران.
زیاری، کرامت الله (1390) اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
شکویی، حسین (1382) دیدگاه‌های نو در جغرافیایی شهری، انتشارات سمت، تهران.
قره­باغیان، مرتضی (1365) اخلاق و توسعه، یک بررسی تطبیقی و تاریخی، نشریة علمی دانشگاه آزاد اسلامی، 63 (2)،صص. 21-4.
سلیمی­فر، مصطفی (1379) مطالعة روند تغییرات سطوح توسعة صنعتی و توسعة منطقه‌ای در ایران طی دورة 75-55، مجلّة پژوهشات اقتصادی، 33 (61)،صص. 105-77.
کلانتری، خلیل (1381) نقدی بر متدلوژی سنجش توسعة انسانی، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، 8 (42)،صص. 58-40.
معصومی اشکوری، سید حسن (1370) اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، رشت.
موسی کاظمی، سید مهدی (1380) توسعة پایدار شهری: مفاهیم و دیدگاه‌ها، مجلّة پژوهشات جغرافیایی، 62، صص. 46-28.
نراقی، یوسف (1372) توسعه و کشورهای توسعه‌نیافته، شرکت سهامی انتشار، تهران.
یاسوری، مجید (1388) بررسی نابرابری منطقه‌ای در استان خراسان رضوی، مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 7 (12)، صص. 221-203.
Alexander, E.R. (2006) evaluation in planning: Evaluaation and prospects, Ashegata publishing.
Bono, F, Cuffaro, M., Giaimo, R. (2007) Regional Inequalities in Consumption Patterns: A Multilevel Approach to the Case of Italy, International Statistical Review, 75 (1), pp. 39-54.
Cheng, j. Y., Zhang, M. (1999) Regional Differencess and Sastainable Development in China, journal of Chinese political Science, 20 (14), pp. 8-21.
Dave, Robinson. (2000) Nietzche and Postmodernism, second published, Icon Books, U. K.
Dodds, R., venables, R. (2005) Engineering for Sustainable Development Guiding Pinciples, the Royal Academy of engineering.
Kirk Patrik, C. (2001) Development of Criteria to Assess the Effectiveness of National Strategies for Sustainable Development Institute for Development Policy, Thailand, UMP- Asia Oceasional, P 79
Moltk, K.V. (2002) Government and International Civil Society in Sastainable Development: A framework, International Environment Agreements: politics, law and Economics2
Pacione, M. (2003) Urban Geography, A Global Perspective, 2th, London: Routledge
Potter, J. F. (1997) Sastainable Development, the Environmenttalist.
Sinemillioglu, M. (2008) Sustainable Regional Develipment and an to Approach to Decreasing Regional Disparities in Turkey, Did university department of architecture.
Taylor, J. (2002) Sastainable Development a Dubious Solution in Search of a Problem, policy analysis, 449, pp. 1-18.