بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار کشاورزان گندم‌کار شهرستان کرمانشاه نسبت به سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعة کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، خوزستان، ایران

چکیده

بخش کشاورزی به‌شدّت نسبت به تغییرات آب‌وهوایی آسیب‌پذیر است، به‏طوری که این تغییرات، تهدیدی جدّی برای بخش کشاورزی قلمداد می‌شود. با توجّه به اهمّیّت روزافزون سازگاری کشاورزان با این تغییرات و اثرات سوء آن، نیاز به بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی اهمّیّتی دوچندان می‌یابد. هدف پژوهش حاضر، بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار کشاورزان گندم‌کار شهرستان کرمانشاه نسبت به سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی است. جامعة آماری پژوهش حاضر، کشاورزان گندم‌کار شهرستان کرمانشاه به تعداد 30 هزار نفر بودند که تعداد 380 نفر از آن‌ها براساس جدول کرجسی و مورگان به‌عنوان نمونة آماری انتخاب شدند. برای انتخاب نمونه‏های مورد مطالعه، از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای تصادفی متناسب با حجم جامعة آماری بهره گرفته شد. ابزار گرد‌آوری اطّلاعات، پرسش‌نامه‌ای محقّق‏ساخت بود که روایی صوری آن توسّط دو نفر از اعضای هیئت‌علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و یک عضو هیئت‌علمی گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکدة علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی تأیید شد. پایایی پرسش‌نامه‌ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شد که بین 72/0 تا 89/0 بود که نشان‌دهندة پایایی مناسب ابزار پژوهش است. نتایج پژوهش مشخّص کرد که همبستگی مثبت و معنی‌داری بین متغیّرهای ادراک خطر، باور به تغییرات آب‌وهوایی و اعتماد به نهادهای دولتی با متغیّر رفتار سازگاری کشاورزان بود. این بدان معنی است که با افزایش متغیّرهای ادراک خطر، باور به تغییرات آب‌وهوایی و اعتماد به نهادهای دولتی، رفتار سازگاری کشاورزان افزایش می‌یابد؛ همچنین نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری نشان داد متغیّرهای باور، ادراکِ خطر، اعتماد به نهادهای دولتی و اعتماد به متخصّصین، بر رفتار سازگاری کشاورزان اثر دارند.
 

کلیدواژه‌ها


جمشیدی، علیرضا؛ نوری زمان‌آبادی، هدایت‌الله؛ ابراهیمی، محمد‌صادق (1394) درک رفتار سازگاری کشاورزان در برابر تغییرات اقلیمی: مطالعة موردی مناطق روستایی شهرستان چرداول، استان ایلام، روستا و توسعه، 18 (2)، صص. 88-65.
جندقی، نادر (1397) مقایسة شاخص‌های مختلف پیش‌بینی وقوع خشکسالی در شهرستان کرمانشاه، دوّمین همایش ملّی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران، مؤسّسة برگزارکنندة همایش‌های توسعه‌محور دانش و فنّاوری سام ایرانیان، تهران.
حسینی، صفدر؛ نظری، محمدرضا؛ عراقی‌نژاد، شهاب (1392) بررسی اثر تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی با تأکید بر نقش به‌کارگیری راهبردهای تطبیق در این بخش، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 44 (1)، صص. 16-1.
خالدی، فخرالدّین؛ زرافشانی، کیومرث؛ میرک‌زاده، علی‌اصغر؛ شرفی، لیدا (1394) بررسی عوامل مؤثّر بر توان سازگاری کشاورزان در برابر تغییرات اقلیم (مطالعة موردی: گندم‌کاران شهرستان سرپل ذهاب، استان کرمانشاه)، پژوهش‌های روستایی، 6 (3)، صص. 678-655.
قربانی، خلیل (۱۳۹۳) الگوی فصلی و مکانی تغییر اقلیم دمای هوا در ایران، پژوهش‌های حفاظت آب ‌و خاک، 21 (5)، صص. 270-257.
مرادی، روح‌الله؛ کوچکی، علیرضا؛ نصیری محلاتی، مهدی (1392) تأثیر تغییر اقلیم بر تولید ذرّت و ارزیابی تغییر تاریخ کاشت به‌عنوان راهکار سازگاری در شرایط آب‌وهوایی مشهد، دانش کشاورزی و تولید پایدار، 23 (4)، صص. 130-111.
مرام، فاطمه (1390) مکان‌یابی شرکت سهامی زراعی با استفاده از سیستم اطّلاعات جغرافیایی (GIS) مطالعة موردی: شهرستان کرمانشاه، پایان­نامة کارشناسی­ارشد، استاد راهنما: کیومرث زرافشانی، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
مرام، فاطمه؛ زرافشانی، کیومرث؛ میرک‌زاده، علی‌اصغر؛ ملکی، امجد (1395) ارزیابی و رتبه‌بندی دهستان‌های مستعدّ توسعة کشاورزی (مورد: شهرستان کرمانشاه)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 1 (27)، صص. 146-131.
مرکز ملّی خشکسالی و مدیریت بحران (1396) گزارش وضعیّت خشکسالی هواشناسی کشور سال زراعی 96-1395، قابل دسترس در: http://ndc.irimo.ir/far/index.php
Alam, M. M., Siwar, C., Molla, R. I., Talib, B. (2010) Socioeconomic Impacts of Climatic Change on Paddy Cultivation: an Empirical Investigation in Malaysia, Knowledge Globalization, 3 (2), pp. 71-84.‏
Alauddin, M., Sarker, M. A. R. (2014) Climate Change and Farm-Level Adaptation Decisions and Strategies in Drought-Prone and Groundwater-Depleted Areas of Bangladesh: an Empirical Investigation, Ecological Economics, 106, pp. 204-213.‏
Amiri, M. J., Eslamian, S. S. (2010) Investigation of Climate Change in Iran, Environmental Science and Technology, 3 (4), pp. 208-216.
Anita, W., Dominic, M., Neil, A. (2010) Climate Change and Agriculture Impacts, Adaptation and Mitigation: Impacts, Adaptation and Mitigation, OECD publishing, Paris, France.
Apata, T. G., Samuel, K. D., Adeola, A. O. (2009) Analysis of Climate Change Perception and Adaptation among Arable Food Crop Farmers in South Western Nigeria, Paper presentedat the Conference of International Association of Agricultural Economics, Beijing, China, August 16 (22), pp. 1-15.
Arbuckle, Jr, J. G., Morton, L. W., Hobbs, J. (2013 A) Farmer Beliefs and Concerns about Climate Change and Attitudes toward Adaptation and Mitigation: Evidence from Iowa, Climatic Change, 118 (3-4), pp. 551-563.
Arbuckle, Jr. G., Prokopy, L. S., Haigh, T., Hobbs, J., Knoot, T., Knutson, C., Loy, A., Mase, A. S., McGuire, J., Morton, L. W., Tyndall, J., Widhalm, M. (2013 B) Climate change beliefs, concerns, and attitudes toward adaptation and mitigation among farmers in the Midwestern United States, Climatic Change, 117 (4), pp. 943-950.
Arbuckle, Jr, J. G., Morton, L. W., Hobbs, J. (2015) Understanding Farmer Perspectives on Climate Change Adaptation and Mitigation: The Roles of Trust in Sources of Climate Information, Climate Change Beliefs, and Perceived Risk, Environment and Behavior, 47 (2), pp. 205-234.
Azadi, Y, Yazdanpanah M, Forouzani M, Mahmoudi H. (2018) Farmers’ Adaptation Choices to Climate Change: A Case Study of Wheat Growers in Western Iran, Water and Climate Change, DOI: 10.2166/wcc.2018.242 (in press).
Barnes, A. P., Islam, M. M., Toma, L. (2013) Heterogeneity in Climate Change Risk Perception amongst Dairy Farmers: A Latent Class Clustering Analysis, Applied Geography, 41, pp. 105-115.
Blennow, K., Persson, J. (2009) Climate Change: Motivation for Taking Measure to Adapt, Global Environmental Change, 19 (1), pp. 100-104.‏
Boon, H. J. (2016). Perceptions of climate change risk in four disaster-impacted rural Australian towns. Regional Environmental Change, 16 (1), 137-149.
Bradley, G. L., Reser, J. P. (2017) Adaptation Processes in the Context of Climate Change: A Social and Environmental Psychology Perspective, Bioeconomics, 19 (1), pp. 29-51.
Brugger, J., Crimmins, M. (2013) The Art of Adaptation: Living with Climate Change in the Rural American Southwest, Global Environmental Change, 23 (6), pp. 1830-1840.‏
Bryan, E., Deressa, T. T., Gbetibouo, G. A., Ringler, C. (2009) Adaptation to Climate Change in Ethiopia and South Africa: Options and Constraints, Environmental Science & Policy, 12 (4), 413-426.
Clayton, S., Devine-Wright, P., Stern, P. C., Whitmarsh, L., Carrico, A., Steg, L., Bonnes, M. (2015) Psychological Research and Global Climate Change, Nature Climate Change, 5 (7), 640-646.
Comoé, H., Siegrist, M. (2015) Relevant Drivers of Farmers’ Decision Behavior Regarding their Adaptation to Climate Change: A Case Study of Two Regions in Côte d’Ivoire, Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 20 (2), pp. 179-199.
Dal, B., Alper, U., Özdem-Yilmaz, Y., Öztürk, N., Sönmez, D. (2015) A Model for Pre-Service Teachers' Climate Change Awareness and Willingness to Act for Pro-Climate Change Friendly Behavior: Adaptation of Awareness to Climate Change Questionnaire, International Research in Geographical and Environmental Education, 24 (3), pp. 184-200.
Dang, H. L. (2014) Adaptation to Climate Change: The Attitude and Behaviour of Rice Farmers in the Mekong Delta, Vietnam, Phd Thesis in School of Agriculture, Food and Wine, The University of Adelaide. Adelaide, South Australia.
Dang, H., Li, E., Bruwer, J. (2012) Understanding Climate Change Adaptive Behaviour of Farmers: An Integrated Conceptual Framework, International Journal of Climate Change: Impacts & Responses, 3 (2), 255-272.
Dhanya, P., Ramachandran, A. (2016) Farmers' Perceptions of Climate Change and the Proposed Agriculture Adaptation Strategies in a Semiarid Region of South India, Integrative Environmental Sciences, 13 (1), 1-18.
Dietz, T., Dan, A., Shwom, R. (2007) Support for Climate Change Policy: Social psychological and Social Structural Influences, Rural sociology, 72 (2), pp. 185-214.
Dutcher, P. (2015) Burdens and Benefits of Climate Change Solutions: A Case Study of Climate Change Skeptics and Deniers in Rural Nevada, Ph.D. Thesis, Supervisor: Helen Neill, the University of Nevada, Las Vegas, United States of America.
Esham, M., Garforth, C. (2013) Agricultural Adaptation to Climate Change: Insights from a Farming Community in Sri Lanka, Mitigation and adaptation strategies for global change, 18 (5), pp. 535-549.
Fahad, S., Wang, J. (2018) Farmers' Risk Perception, Vulnerability, and Adaptation to Climate Change in Rural Pakistan, Land Use Policy, 79, pp. 301-309.
Feleke, F. B., Berhe, M., Gebru, G., Hoag, D. (2016) Determinants of Adaptation Choices to Climate Change by Sheep and Goat Farmers in Northern Ethiopia: the Case of Southern and Central Tigray, Ethiopia, SpringerPlus, 5 (1), pp. 1692.
Feola, G., Lerner, A. M., Jain, M., Montefrio, M. J. F., Nicholas, K. A. (2015) Researching Farmer Behaviour in Climate Change Adaptation and Sustainable Agriculture: Lessons Learned from Five Case Studies, Rural Studies, 39, pp. 74-84.‏
Foguesatto, C. R., Artuzo, F. D., Talamini, E., Machado, J. A. D. (2018). Understanding the Divergences between Farmer’s Perception and Meteorological Records Regarding Climate Change: a Review, Environment, Development and Sustainability, 1-16.
Fosu-Mensah, B. Y., Vlek, P. L., MacCarthy, D. S. (2012) Farmers’ perception and adaptation to climate change: a case study of Sekyedumase district in Ghana, Environment, Development and Sustainability, 14(4), pp. 495-505.
Frondel, M., Simora, M., Sommer, S. (2017) Risk Perception of Climate Change: Empirical Evidence for Germany, Ecological Economics, 137, pp.173-183.
Gain, A. K., Giupponi, C., Renaud, F. G. (2012) Climate Change Adaptation and Vulnerability Assessment of Water Resources Systems in Developing Countries: A Generalized Framework and a Feasibility Study in Bangladesh, Water, 4 (2), pp. 345-366.‏
Hogan, A., Berry, H. L., Ng, S. P., Bode, A. (2011) Decisions Made by Farmers that Relate to Climate Change, Agricultural Science, 23 (1), pp. 36.
Hyland, J. J., Jones, D. L., Parkhill, K. A., Barnes, A. P., Williams, A. P. (2016) Farmers’ Perceptions of Climate Change: Identifying Types, Agriculture and Human Values, 33 (2), pp. 323-339.
Islam, M. T., Nursey-Bray, M. (2017) Adaptation to Climate Change in Agriculture in Bangladesh: The Role of Formal Institutions, Environmental Management, 200, pp. 347-358.
Karl, T. R. (2009) Global Climate Change Impacts in the United States. Cambridge University Press.‏
Keshavarz, M., Karami, E., Zibaei, M. (2014) Adaptation of Iranian Farmers to Climate Variability and Change, Regional environmental change, 14 (3), pp. 1163-1174.
Kettle, N. P. (2012) Coastal Climate Change Adaptation: The Influence of Perceived Risk, Uncertainty, Trust, and Scale, Ph.D. Thesis, Supervisor: Kirstin Dow, University of South Carolina, United States of America.
Kettle, N. P., Dow, K. (2016) The Role of Perceived Risk, Uncertainty, and Trust on Coastal Climate Change Adaptation Planning, Environment and Behavior, 48 (4), pp. 579-606.
Khine, M. S. (2013) Application of Structural Equation Modeling in Educational Research and Practice, SensePublishers, Rotterdam, the Netherlands.
Kittipongvises, S., Mino, T. (2015) Influence of Psychological Factors on Climate Change Perceptions Held by Local Farmers in the Northeast of Thailand, Applied Environmental Research, 37 (3), pp. 69-78.
Leiserowitz, A. (2006) Climate Change Risk Perception and Policy Preferences: The Role of Affect, Imagery, and Values, Climatic change, 77 (1-2), pp. 45-72.‏
Li, R. L., Geng, S. (2013) Impacts of Climate Change on Agriculture and Adaptive Strategies in China, Integrative Agriculture, 12 (8), pp. 1402-1408.‏
Li, S., Juhász-Horváth, L., Harrison, P. A., Pintér, L., Rounsevell, M. D. (2017) Relating Farmer's Perceptions of Climate Change Risk to Adaptation Behaviour in Hungary, Environmental Management, 185, pp. 21-30.
Liu, Z., Smith Jr, W. J., Safi, A. S. (2014) Rancher and Farmer Perceptions of Climate Change in Nevada, USA, Climatic change, 122 (1-2), pp. 313-327.
Malla, G. (2009) Climate Change and Its Impact on Nepalese Agriculture, Agriculture and Environment, 9, pp. 62-71.
Mase, A. S., Cho, H., Prokopy, L. S. (2015) Enhancing the Social Amplification of Risk Framework (SARF) by Exploring Trust, the Availability Heuristic, and Agricultural Advisors' Belief in Climate Change, Environmental Psychology, pp. 41, 166-176.
Mase, A. S., Gramig, B. M., Prokopy, L. S. (2017) Climate Change Beliefs, Risk Perceptions, and Adaptation Behavior Among Midwestern US Crop Farmers, Climate Risk Management, 15, pp. 8-17.
Mercado, R. M. (2016) People's Risk Perceptions and Responses to Climate Change and Natural Disasters in BASECO Compound, Manila, Philippines, Procedia Environmental Sciences, 34, pp. 490-505.
Milfont, T. L. (2012) The Interplay between Knowledge, Perceived Efficacy, and Concern about Global Warming and Climate Change: A One‐Year Longitudinal Study, Risk Analysis, 32 (6), pp. 1003-1020.
Niles, M. T., Lubell, M., Brown, M. (2015) How Limiting Factors Drive Agricultural Adaptation to Climate Change, Agriculture, Ecosystems & Environment, 200, pp. 178-185.‏
Nkomwa, E. C., Joshua, M. K., Ngongondo, C., Monjerezi, M., Chipungu, F. (2014) Assessing Indigenous Knowledge Systems and Climate Change Adaptation Strategies in Agriculture: A Case Study of Chagaka Village, Chikhwawa, Southern Malawi, Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 67, pp. 164-172.
Nyanga, P. H., Johnsen, F. H., Aune, J. B. (2011) Smallholder Farmers’ Perceptions of Climate Change and Conservation Agriculture: Evidence from Zambia, Sustainable Development, 4 (4), pp. 73-85.
Prokopy, L. S., Arbuckle, J. G., Barnes, A. P., Haden, V. R., Hogan, A., Niles, M. T., Tyndall, J. (2015 A) Farmers and Climate Change: A Cross-National Comparison of Beliefs and Risk Perceptions in High-Income Countries, Environmental management, 56 (2), pp. 492-504.
Prokopy, L. S., Carlton, J. S., Arbuckle, J. G., Haigh, T., Lemos, M. C., Mase, A. S., Babin, N., Dunn, M., Andresen, J., Angel, J Hart, C. (2015 B) Extension′s Role in Disseminating Information about Climate Change to Agricultural Stakeholders in the United States, Climatic Change, 130 (2), pp. 261-272.
Reser, J. P., Bradley, G. L., Glendon, A. I., Ellul, M. C., Callaghan, R. (2012) Public Risk Perceptions, Understandings and Responses to Climate Change in Australia and Great Britain. Gold Coast, Australia: National Climate Change Adaptation Research Facility, Gold Coast, pp. 246.
Ritter, T. E. (2012) Exploring the Relationship between Risk Perception and Farmer Nutrient Management Decisions, Thesis of M.S. Supervisor Robyn Wilson, Environment and Natural Resources, the Ohio State University, Ohio, United States of America.
Sadler-Smith, E. (2015) Communicating Climate Change Risk and Enabling Pro-Environmental Behavioral Change Through Human Resource Development, Advances in Developing Human Resources, 17 (4), pp. 442-459.
Saleh Safi, A., James Smith, W., Liu, Z. (2012) Rural Nevada and Climate Change: Vulnerability, Beliefs, and Risk Perception, Risk Analysis, 32 (6), pp. 1041-1059.
Silanikove, N., Koluman, N. (2015) Impact of Climate Change on the Dairy Industry in Temperate Zones: Predications on the Overall Negative Impact and on the Positive Role of Dairy Goats in Adaptation to Earth Warming, Small Ruminant Research, 123 (1), pp. 27-34.
Singh, A. S. (2015) Cultural Worldview, Psychological Distance, and Americans’ Support for Climate Mitigation and Adaptation Policy, Ph.D. Thesis, Supervisor: Jeremy Bruskotter, The Ohio State University, Columbus, Ohio, United States of America.
Smit, B., Skinner, M. W. (2002) Adaptation Options in Agriculture to Climate Change: A Typology, Mitigation and adaptation strategies for global change, 7 (1), pp. 85-114.‏
Stefanović, J. (2015) Smallholder Farming Systems in Kenya: Climate Change Perception, Adaptation and Determinants, Master Thesis, Supervisor: Hong Yang, The University of Basel, Basel, Switzerland.
Thornton, P. K., Van de Steeg, J., Notenbaert, A., Herrero, M. (2009) The Impacts of Climate Change on Livestock and Livestock Systems in Developing Countries: A Review of What We Know and What We Need to Know, Agricultural Systems, 101 (3), pp. 113-127.‏
Truelove, H. B., Carrico, A. R., Thabrew, L. (2015) A Socio-Psychological Model for Analyzing Climate Change Adaptation: A Case Study of Sri Lankan Paddy Farmers, Global Environmental Change, 31, pp. 85-97.‏
Waongo, M., Laux, P., Kunstmann, H. (2015) Adaptation to Climate Change: The Impacts of Optimized Planting Dates on Attainable Maize Yields under Rainfed Conditions in Burkina Faso, Agricultural and Forest Meteorology, 205, pp. 23-39.
Wheeler, S., Zuo, A., Bjornlund, H. (2013) Farmers’ Climate Change Beliefs and Adaptation Strategies for a Water Scarce Future in Australia, Global Environmental Change, 23 (2), pp. 537-547.
Woods, B. A., Nielsen, H. Ø., Pedersen, A. B., Kristofersson, D. (2017) Farmers’ Perceptions of Climate Change and Their Likely Responses in Danish Agriculture, Lanud Use Policy, 65, pp. 109-120.
Yung, L., Phear, N., DuPont, A., Montag, J., Murphy, D. (2015) Drought Adaptation and Climate Change Beliefs among Working Ranchers in Montana, Weather, Climate, and Society, 7 (4), pp. 281-293.
Zamasiya, B., Nyikahadzoi, K., Mukamuri, B. B. (2017) Factors Influencing Smallholder Farmers' Behavioural Intention towards Adaptation to Climate Change in Transitional Climatic Zones: A Case Study of Hwedza District in Zimbabwe, Environmental Management, 198, pp. 233-239.
Zobeidi, T., Yazdanpanah, M., Forouzani, M., Khosravipour, B. (2016) Climate Change Discourse among Iranian Farmers, Climatic Change, 138 (3-4), pp. 521-535.