دانشگاه رازی
جغرافیا و پایداری محیط
2322-3197
2676-5683
3
2
2013
07
23
تحلیل و شبیهسازی نمودارهای ترمودینامیک رگبارهای همرفتی و مخرّب مناطق کوهستانی (مطالعه موردی: رگبار مشکینشهر)
1
12
FA
داریوش
یار احمدی
استادیار اقلیمشناسی، لرستان، خرمآباد، ایران
mirhashemi.h@lu.ac.ir
حمید
میرهاشمی
دانشجوی دکتری اقلیمشناسی، لرستان، خرمآباد، ایران
climate90@yahoo.com
حبیب
آرین تبار
دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
h.sakvand@yahoomail.com
<strong>برای وقوع بارش، شرایط دینامیکی و ترمودینامیکی خاصّی مورد نیاز است. گاهی شدّت عملکرد و ترکیب غیر معمول این شرایط باعث رخداد بارشهای شدیدی میشود که معمولاً این بارشها خارج از رژیم بارشی و محیطی مکانِ رخداد هستند؛ بنابراین، محیط نمیتواند واکنش بهینه را نسبت به این ناهنجاری انجام دهد و خسارات جبرانناپذیری به زیستبوم وارد میآید. بارش 29 تیرماه 1380 یکی از مخرّبترین بارشهای اتّفاقافتاده در شهرستان مشکینشهر است. این بارش باعث خسارات جانی - مالی فراوان ازجمله کشتهشدن 33 نفر از مردم شهرستان شد. در این مطالعه بهمنظور آگاهی از شرایط ترمودینامیکی جوّ متناظر با این روز بارشی، از دادههای شبکهای، دما، ارتفاع ژئوپتانسیل و نم نسبی با تفکیک مکانی 125/0*125/0 با گامهای ارتفاعی 25 و 50 هکتوپاسکال از تراز 1000 تا 200 هکتوپاسکال استفاده شد. با کاربرد معادلات فیزیکی - ترمودینامیکی، نمودارهای ترمودینامیکی نیمرخ قائم جوّ برای نقطهای با عرض 375/38 درجة شمالی و طول 625/47 درجة شرقی شبیهسازی شد. شبیهسازی نمودارهای ترمودینامیک و محاسبة شاخصهای فیزیکی، با پایشهای زمانی ششساعته برای این روز بارشی نشان داد که مهمترین عامل ایجاد این بارش، لایهبندی متفاوت رطوبت لایههای قائم جوّ بوده، بهصورتی که دمای پتانسیل تر و دمای پتانسیل معادل، نسبت به ارتفاع از ساعات قبل از شروع بارش تا آغاز بارش، روند کاهشی تندی را طی کردهاند. این خصوصیات باعث شکلگیری یک ناپایداری پنهان یا پتانسیل در ساعات قبل از شروع بارش شده بود که در هنگام بارش با دخالت سامانة دینامیکی و همرفت حرارتی، ناپایداری پتانسیل به بالفعل تبدیل و سبب رخداد بارش رگباری و مخرّب شده است. </strong><br /> <strong><em> </em></strong>
نمودار ترمودینامیکی,ناپایداری پتانسیل,ناپایداری همرفتی,مشکینشهر
https://ges.razi.ac.ir/article_1096.html
https://ges.razi.ac.ir/article_1096_a78f573c32f07aa4b65dbc576b48acb0.pdf
دانشگاه رازی
جغرافیا و پایداری محیط
2322-3197
2676-5683
3
2
2013
07
23
تأثیر چرای شدید دام بر تغییرات کربن آلی خاک در مراتع استان کرمانشاه
13
18
FA
محمد
قیطوری
0000-0001-9736-1256
استادیار مرتعداری، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
m.ghaitori@areeo.ac.ir
مسیب
حشمتی
0000-0003-3703-395X
دانشیار مدیریت منابع زمین، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
heshmati46@gmail.com
یحیی
پرویزی
دانشیار خاکشناسی، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
yparvizi1360@gmail.com
<strong>چرای شدید دام، پارامتر مهم</strong><strong>ّ</strong><strong>ی در تخریب پوشش گیاهی و خاک مراتع است که پیامد آن فرسایش خاک، سیلاب و مرگ مرتع است. </strong><strong>هدف از نوشتار پیش رو بررسی تأثیر چرای شدید و خارج از فصل بر تغییرات کربن آلی ذخیره در خاک در سه حوضة آبخیز گردنة عینالکش، روستای سیاهکمر و سرفیروزآباد استان کرمانشاه است. مشخّصات خاک، پوشش گیاهی و مدیریتی هریک بهوسیلة عملیات میدانی در سه منطقة نمونهبرداری اندازهگیری شد. نمونهبرداری خاک از لایة صفر تا بیست سانتیمتر انجام و 24 نمونه خاک در مرتع تحت چرای شدید و شاهد (مرتع حفاظتشده) برداشت شد. نمونههای خاک پس از خشکشدن در هوای آزاد و عبور از الک دو میلیمتر مورد آزمایشهای بافت خاک (بهروش هیدرومتر)، آهک (بهروش تیتراسیون با سود یک نرمال)، اسیدیته (گل اشباع)، هدایت الکتریکی (گل اشباع) و کربن آلی خاک (بهروش والکلی و بلاک) قرار گرفتند. پردازش آماری دادهها نشان داد که متوسّط کربن آلی مراتع حفاظتشده (12/3%) در مقایسه با مراتع تحت چرای شدید (16/1%) حدود 2% بیشتر بود؛ </strong><strong>همچنین تجزیة آماری پیرسون بین کربن آلی و اندازة خاکدانهها در </strong><strong>مراتع حفاظتشده و تحت چرای شدید دام</strong><strong> (</strong><strong>در سطح 05/0) بیانگر وجود رابطة معنیداری است؛ بهطوری که مقدار کربن آلی با خاکدانههای 5-2 و 2-1 میلیمتری رابطهای مستقیم دارد و با افزایش مقدار کربن ذخیرة خاک، فراوانی اندازة خاکدانههای بزرگ خاک افزایش مییابد؛ یعنی با افزایش مقدار کربن آلی خاک، فراوانی خاکدانههای کوچک کاهش مییابد؛ بنابراین مدیریت نامناسب اراضی مرتعی منجر به تخریب خاک ازطریق کاهش کربن آلی و پس از آن تغییر اندازة خاکدانه میشود که پیامد آن آسیبپذیری خاک درمقابل فرسایش است.</strong>
<strong><em> </em></strong>
خاکدانه,مرتع حفاظتشده,سیاهکمر,عینالکش
https://ges.razi.ac.ir/article_1097.html
https://ges.razi.ac.ir/article_1097_782a515e4dd8bd8681d69188a4cc35ff.pdf
دانشگاه رازی
جغرافیا و پایداری محیط
2322-3197
2676-5683
3
2
2013
07
23
ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده های RS و GIS (مطالعه موردی: محدوده شهری اردبیل)
19
27
FA
مرتضی
اکبریان
کارشناسارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
akbarian@ut.ac.ir
دیانا
درتاج
کارشناسارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
لیلا
عابدی فرد
کارشناسارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه پیامنور، ساری، ایران
<strong>در طی سالهای اخیر روند افزایشی جمعیّت سبب توسعة نواحی سکونتگاهی شده است. توسعة نواحی سکونتگاهی نیز سبب تغییر نوع کاربری اراضی و چشمانداز حاکم بر مناطق شده است. با توجّه به اهمّیّت تغییرات کاربری اراضی و تأثیر مستقیم آن بر زندگی انسان، در پژوهش حاضر به پایش تغییرات کاربری اراضی و روند رشد اراضی مسکونی در محدودة شهری اردبیل پرداخته شده است. در نوشتار پیش رو بهمنظور بررسی تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهوارهای لندست استفاده شده است. پس از تهیّة تصاویر و انجام پیشپردازشهای لازم، با استفاده از روش حداکثر احتمال، نقشة کاربری اراضی محدودة مطالعاتی برای سالهای ۱۹۹۰، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ در چهار کلاس اراضی مسکونی، کشاورزی، مراتع و پهنة آبی تهیّه شده است. نتایج حاصل از ارزیابیها بیانگر این است که در سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰، اراضی مسکونی از ۴/۲۶ به ۴/۵۱ کیلومتر مربع افزایش یافته است و با افزایش اراضی مسکونی و زیرساختهای انسانی، کاربری کشاورزی و مراتع با کاهش روبهرو شده است. ارزیابی تغییرات صورتگرفته در مورد اراضی مسکونی بیانگر این است که بیشتر تغییرات صورتگرفته در حاشیة شهر اردبیل بوده است. با توجّه به اینکه رودخانهها اغلب بهمثابة جاذب جمعیّت محسوب میشوند، در طی سالهای اخیر توسعة اراضی مسکونی بهسمت رودخانة بالیخلوچای و همچنین نواحی شمالی حاشیة شهری اردبیل بوده است.</strong><br /> <strong><em> </em></strong>
اردبیل,کاربری اراضی,RS,GIS
https://ges.razi.ac.ir/article_1098.html
https://ges.razi.ac.ir/article_1098_39fa108a69312782f604d2d62b5ac848.pdf
دانشگاه رازی
جغرافیا و پایداری محیط
2322-3197
2676-5683
3
2
2013
07
23
تحلیل سیلاب حوضه رودخانه گاماسیاب با روش رگرسیون چندگانه
29
42
FA
نبی
خزایی
کارشناس ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
nabikhazaee@yahoo.com
محمود
علایی طالقانی
استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
حبیب
جعفری
استادیار آمار، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
<strong>برآورد سیلاب در مناطق با آمار محدود و یا فاقد آمار یکی از مسائل مهم در طرّاحی سازههای آبی و مدیریت بهینة منابع آب بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک محسوب میشود. هدف از نوشتار پیش رو برآورد سیلاب رودخانة گاماسیاب و پیشبینی سیلابهای حداکثر و تناوب وقوع آنها با تکیه بر عوامل محیطی مؤثّر در وقوع سیلاب است. برای دستیابی به این هدف از دو روش رگرسیون خطّی چندگانة ساده و لگاریتمی استفاده شده است. بدین منظور ابتدا در محیط نرمافزار </strong><strong>GIS</strong><strong> حدود حوضة آبگیر رودخانة گاماسیاب و هریک از زیرحوضههای آن مشخّص و سپس لایههای مورد نیاز باعنوان عوامل مؤثّر در وقوع سیلاب تهیّه شده است. این لایهها عبارت بودند از لایة ژئومورفولوژیکی، زمینشناسی، کاربری اراضی، لایة تراکم آبراهه و دادههای اقلیمی برای حوضة گاماسیاب و هرکدام از زیرحوضهها بهطور جداگانه استخراج شد؛ همچنین همة ایستگاههای آبسنجی موجود در منطقه بررسی شد، در این میان شش ایستگاه که دارای حداقل ده سال آمار بودهاند، انتخاب و پس از بازسازی چند آمار برای بعضی از ایستگاهها پایة آماری مشترک شانزده سال انتخاب شد. درادامه با استفاده از نرمافزار </strong><strong>Hyfa</strong><strong> و روش حداکثر درستنمایی بهترین تابع توزیع منطقهای مشخّص شد. با استفاده از توزیع غالب لوگ نرمال 3 پارامتری برای هر حوضه سیلاب با دوره بازگشتهای 2، 5، 10، 20، 25، 50، 75 و 100 سال محاسبه، سپس بین مقادیر دبی با دوره بازگشتهای مختلف در محلّ ایستگاههای یادشده و عوامل مؤثّر بر سیلاب در بالادست آنها، با استفاده از رگرسیون چندگانة ساده و لگاریتمی و با استفاده از روشهای پیشرو، پسرو و گامبهگام، روابط و مدلها ارائه شد. نتایج نشان داد که مهمترین عامل مؤثّر در دبی حداکثر لحظهای مساحت است، که بین سیلاب و مساحت حوضه رابطة معنیداری در سطح 99% وجود دارد و پس از مساحت حوضه، بارش متوسّط سالیانه و تراکم آبراهه، بیشترین تأثیر را در سیلاب دارند. </strong>
<strong><em> </em></strong>
گاماسیاب,سیل,دوره بازگشت,رگرسیون خطّی چندگانه
https://ges.razi.ac.ir/article_1099.html
https://ges.razi.ac.ir/article_1099_82600328c6801cb3dc97def1bce482cd.pdf
دانشگاه رازی
جغرافیا و پایداری محیط
2322-3197
2676-5683
3
2
2013
07
23
ارزیابی توانمندیهای ژئوتوریستی روستای باباگورگور با استفاده از روش های رینارد و پری یرا
43
54
FA
امیر علی
عباس زاده
کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
حمید
گنجائیان
0000-0001-5611-4160
کارشناس ژئومورفولوژی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
hamid.ganjaeian.69@gmail.com
زهرا
زنگنه تبار
کارشناس ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
zahrazangneh71@gmail.com
فاطمه
نورالدین موسی
– کارشناسارشد اقلیمشناسی، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات، اهواز، ایران
<strong>یکی از جاذبه های مهمّ گردشگری، ژئوسایتها هستند که نقش مهمّی در صنعت توریسم هر کشوری دارند. یکی از راهکارهای ضروری برای توسعة صنعت ژئوتوریسم، شناسایی کامل تواناییهای مناطق ژئوتوریستی و اعمال برنامهریزی، متناسب با این تواناییها است. یکی از مناطق توریستی در استان کردستان روستای باباگورگور است که بهسبب تواناییهای ژئوتوریستی در سطح منطقه مطرح است؛ بنابراین در نوشتار پیش رو ابتدا به معرّفی ژئوسایتهای منطقه پرداخته شده است و سپس با استفاده از دو روش رینارد و پرییرا، ژئوسایتها ارزیابی شدهاند و پس از ارزیابی ژئوسایتها به معرّفی نقاط قوّت و ضعف آنها و درنهایت راهکارهای لازم برای توسعة منطقه پرداخته شده است. نتایج حاصل از بازدیدهای میدانی بیانگر آن است که در بین ژئوسایتهای منطقه چشمة آبمعدنی تنگز دارای بالاترین امتیاز است؛ همچنین نتایج ارزیابی های چندجانبه در راستای مدلهای تعریفشده نشان داد که در حال حاضر تناسب چندانی میان معیارهای ژئومورفولوژیکی و علمی با معیارهای مدیریتی و حفاظتی وجود ندارد و اصول ژئوتوریسم در این منطقه بهطور ناهمگون در این سایت ایجاد شده است؛ از سوی دیگر در پژوهش حاضر به مقایسة مدلهای مورد استفاده برای شناخت همهجانبة پایداری این منطقه پرداخته شد که ضرورت تدوین مدل بومی با تأکید بر اصول پایداری و مدیریت ژئومورفوسایتها را بیش از پیش بیان کرده است.</strong><br /> <strong><em> </em></strong>
ژئوتوریسم,ژئوسایت,باباگورگور,پرییرا,رینارد
https://ges.razi.ac.ir/article_1100.html
https://ges.razi.ac.ir/article_1100_27dccf5958190935f30c9fa14d6cf790.pdf
دانشگاه رازی
جغرافیا و پایداری محیط
2322-3197
2676-5683
3
2
2013
07
23
نقش عوامل ژئومورفولوژی در فعّالیّت-های اقتصادی مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهرستان سردشت)
55
62
FA
جواد
حشمتی
کارشناسارشد اقلیمشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
j_heshmati@yahoo.com
افشان
قاسمی
کارشناسارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
رضوان
همتی
کارشناس ژئومورفولوژی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
<strong>عوامل ژئومورفولوژی بهطور مستقیم در وضعیّت اقتصادی مناطق مؤثّر هستند و این عوامل میتوانند نقش محدودکننده و اثرات منفی یا اینکه اثرات مثبت داشته باشند. تأثیر عوامل ژئومورفولوژی در مناطق مرزی نسبت به نواحی داخلی از اهمّیّت بیشتری برخوردار است. با توجّه به اهمّیّت موضوع، در پژوهش حاضر به ارزیابی تأثیر عوامل ژئومورفولوژی در توسعه و یا عدم توسعة فعّالیّتهای اقتصادی شهرستان سردشت پرداخته شده است. دادههای پژوهش شامل اطّلاعات کتابخانهای، لایههای رقومی اطّلاعاتی و همچنین نتایج حاصل از پرسشنامه است. در نوشتار پیش رو ابتدا به بررسی وضعیّت ژئومورفولوژیکی منطقه و تنگناهای آن پرداخته شده و سپس وضعیّت پراکنش نقاط روستایی در طبقات شیب و ارتفاع بررسی شده است؛ همچنین بهمنظور بررسی نقش عوامل ژئومورفولوژی در توسعه یا عدم توسعة فعّالیّتهای اقتصادی شهرستان </strong><strong>از ۲۰۰ پرسشنامه استفاده شده است که نحوة توزیع آن بهصورت زنجیرهای بوده و برای این منظور از افراد آگاه ازجمله دانشجویان و فعّالان اقتصادی استفاده شده است. نتایج بهدستآمده بیانگر آن است که حدود ۷۰% از سکونتگاههای روستایی در طبقات با شیب بیش از ۲۰% و حدود ۵۵% از سکونتگاه</strong><strong></strong><strong>های روستایی در طبقات ارتفاعی بالای ۱۴۰۰ متر قرار دارند؛ بنابراین این شهرستان زیادی برای توسعة فعّالیّتهای کشاورزی، توسعة زیرساختها، توسعة فعّالیّتهای حملونقل و همچنین توسعة صنایع و غیره با محدودیتهای مواجه است؛ همچنین نتایج حاصل از پرسشنامهها بیانگر آن است که وضعیّت ژئومورفولوژیکی حاکم بر منطقه بهمثابة عامل تأثیرگذاری در عدم توسعة اقتصادی، رشد مشاغل کاذب و قاچاق کالا محسوب میشود.</strong>
<strong><em> </em></strong>
ژئومورفولوژی,اقتصاد,مناطق مرزی,سردشت
https://ges.razi.ac.ir/article_1101.html
https://ges.razi.ac.ir/article_1101_c34856805816039209ba9718c1b87c0c.pdf