موضوعایمنیشهرهادربرابرمخاطراتطبیعییکیازاهدافاصلیبرنامه‌ریزیشهریاست.باتوجّه بهاینکهایرانازنظروقوعبلایاییطبیعیجزودهکشورجهاناست،مدیریتبحران‌هایبهوجودآمدهیکیازضرورت‌هاینظامبرنامه‌ریزیشهریاست.ازسویدیگروقوعبلایایطبیعیازجملهزلزلهنهتنهاباعثخساراتبهزیرساخت‌هایکالبدیوفیزیکیدرنواحیزلزله‌زدهمی‌شود،بلکهساختارهایاجتماعیآننواحیراهمتحتتأثیرقرارمی‌دهد؛ بنابراینارزیابیآسیب‌پذیریشهرهادربرابراینمخاطرات،تنهابهعناصرکالبدیوفیزیکیآنها محدودنشده،دراینراستاعناصراجتماعیاینشهرهاراهمبایدمطالعهوبررسینمود.باتوجّه بهاینمهم،هدفپژوهشحاضرارزیابیآسیب‌پذیریاجتماعینواحیچهارگانهشهرابهردربرابرزلزلهاست.در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن عواملی همچون توزیع جمعیّت در گروه‌های سنّی پرخطر در هنگام زلزله، اشتغال، سواد، تعداد معلولان، کاربری‌های پرخطر و ... در قالب سه شاخص جمعیّت، اقتصادی - اجتماعی و فاصله فیزیکی نسبت به کاربری‌های خطرساز و ضروری بررسی شده است. روش تحقیق، کمی - تحلیلی است. در بخش مبانی نظری از روش اسنادی استفاده گردید و از روش ELECTREبرای رتبه‌بندی نواحی شهر ابهر از لحاظ شاخص‌های آسیب‌پذیری اجتماعی استفاده گردید. همچنین دراینپژوهشبرایوزندهیبهمعیارهاازمدلAHPاستفادهشدهاست.یافته‌هایحاصلازپژوهش نشان می‌دهد که آسیب‌پذیری اجتماعی نتیجه‌ای از نابرابری‌های اجتماعی در جوامع شهری است. با توجّه به تفاوت در مقدار شاخص‌ها و ویژگی‌های اجتماعی متفاوت نواحی مختلف شهر ابهر، این نواحی آسیب‌پذیری متفاوتی نسبت به همدیگر دارند به طوری که ناحیه 2 بیشترین و ناحیه 4 کمترین میزان آسیب‌پذیری اجتماعی را در برابر زلزله دارا هستند.
موضوعایمنیشهرهادربرابرمخاطراتطبیعییکیازاهدافاصلیبرنامه‌ریزیشهریاست.باتوجّه بهاینکهایرانازنظروقوعبلایاییطبیعیجزودهکشورجهاناست،مدیریتبحران‌هایبهوجودآمدهیکیازضرورت‌هاینظامبرنامه‌ریزیشهریاست.ازسویدیگروقوعبلایایطبیعیازجملهزلزلهنهتنهاباعثخساراتبهزیرساخت‌هایکالبدیوفیزیکیدرنواحیزلزله‌زدهمی‌شود،بلکهساختارهایاجتماعیآننواحیراهمتحتتأثیرقرارمی‌دهد؛ بنابراینارزیابیآسیب‌پذیریشهرهادربرابراینمخاطرات،تنهابهعناصرکالبدیوفیزیکیآنها محدودنشده،دراینراستاعناصراجتماعیاینشهرهاراهمبایدمطالعهوبررسینمود.باتوجّه بهاینمهم،هدفپژوهشحاضرارزیابیآسیب‌پذیریاجتماعینواحیچهارگانهشهرابهردربرابرزلزلهاست.در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن عواملی همچون توزیع جمعیّت در گروه‌های سنّی پرخطر در هنگام زلزله، اشتغال، سواد، تعداد معلولان، کاربری‌های پرخطر و ... در قالب سه شاخص جمعیّت، اقتصادی - اجتماعی و فاصله فیزیکی نسبت به کاربری‌های خطرساز و ضروری بررسی شده است. روش تحقیق، کمی - تحلیلی است. در بخش مبانی نظری از روش اسنادی استفاده گردید و از روش ELECTREبرای رتبه‌بندی نواحی شهر ابهر از لحاظ شاخص‌های آسیب‌پذیری اجتماعی استفاده گردید. همچنین دراینپژوهشبرایوزندهیبهمعیارهاازمدلAHPاستفادهشدهاست.یافته‌هایحاصلازپژوهش نشان می‌دهد که آسیب‌پذیری اجتماعی نتیجه‌ای از نابرابری‌های اجتماعی در جوامع شهری است. با توجّه به تفاوت در مقدار شاخص‌ها و ویژگی‌های اجتماعی متفاوت نواحی مختلف شهر ابهر، این نواحی آسیب‌پذیری متفاوتی نسبت به همدیگر دارند به طوری که ناحیه 2 بیشترین و ناحیه 4 کمترین میزان آسیب‌پذیری اجتماعی را در برابر زلزله دارا هستند.
احدنژاد روشتی، محسن (1388) مدل‌سازیآسیب‌پذیریشهرهادربرابرزلزلهمطالعةموردیشهرزنجان، استاد راهنما: مهدی قرخلو، رسالة دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران.
احدنژاد روشتی، محسن (1389) ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله نمونة موردی شهر زنجان، فصلنامةمطالعاتوپژوهش‌هایشهریومنطقه‌ای، 7 (2)، صص. 85-72.
حبیب، فرخ (1371) نقش فرم شهر در به حداقل رساندن خطرات ناشی از زلزله، مجموعه مقالات اوّلین کنفرانس بین‌المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری، تهران، دفتر مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
زنگیآبادی، علی (1389) تحلیل و ارزیابی عوامل آسیب‌پذیری شهر در برابر زلزله - نمونة موردی: منطقة 4 تهران، مجلّةامدادونجات، 2 (3)، صص. 22-11.
سعیدنیا، احمد (1378) کاربری زمین شهری، نشریه شماره 99، انتشارات مرکز مطالعات برنامهریزی شهری،ص. 67.
سوادکوهی، ساسان؛ میرزایی، صمد؛ جعفری، یونس (1389) مقدّمه‌ای بر روش آمایش اسکان موقت نمونة موردی: بحران زلزله در تهران، مجلّةعلوموفناوری‌هایپدافندغیرعامل، 1 (1)، صص. 74–61.
عزیزی، محمد مهدی؛ اکبری، رضا (1387) ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب‌پذیری شهرها از زلزله با به کارگیری روش تحلیل سلسلهمراتبی و سیستم اطّلاعات جغرافیایی، نشریۀهنرهایزیبا، 34، صص. 13-1.
فرجزاده، منوچهر (1389) ارزیابی آسیب‌پذیری مساکن شهری در برابر زلزله مطالعة موردی منطقة 9 شهرداری تهران، فصلنامةمطالعاتوپژوهش‌هایشهریومنطقه‌ای، 9 (3)، صص. 25-24.
فروغی، سلیمان (1389) ارزیابیآسیب‌پذیریاجتماعیبافتقدیمشهرهادربرابرزلزلهبااستفادهازGISنمونةموردی:بافتقدیمشهرزنجان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی، استاد راهنما: محسن احدنژاد روشنی، دانشگاه زنجان.
قدیری، محمود (1387) رابطة ساخت اجتماعی شهرها و میزان آسیب‌پذیری در برابر زلزله؛ مورد: محلاّت کلانشهر تهران، رسالة دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، استاد راهنما: عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
هیراسکار، جی. کی (1989) درآمدیبرمبانیبرنامهریزیشهری، ترجمه محمد سلیمانی و احمد رضا یکانی فر. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد دانشگاه تربیت معلم تهران.
Buchanan, J., Shepperd, PH., Vanderpooten, D. (1999) Projectrankingusingtheelectremethod, Publisher Department of Management Systems, University of Waikato, 45.
Ebert, A., Kerle, N., Stein, A. (2009) Urban social vulnerability assessment with physical proxies and spatial metrics derived from air and space borne imagery and GIS data, NatHazards, 48, pp. 275-294.
Rashed, T., Weeks, J. (2003) Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards through Spatial Multi Criteria Analysis of Urban Areas‚GeographicalinformationScience, 17(6), pp. 547-576.
Smith, K. (1996) EnvironmentHazards,AssessingRiskandReducingdisaster, 2nd ed, Routledge, new York and London, pp. 234- 242.
Wang, J., Lin, Z., Zhang, G. (2008) ADecisionModelforISOutsourcingBasedonAHPandELECTREIII, Wireless Communications, Networking and Mobile Computing, 4th International Conference, 456.
Zebardast, E. (2007) MappingSocialVulnerabilitytoEarthquakeHazardsbyUsingAnalyticHierarchyProcess(AHP)andGISinTehranCity, Proceedings of Mapasia 2007 conference, Kuala lumpur, Malasia, 121.
ابتدای صفحه